حمله جلبک ها به دریای مازندران(پس از دریای عمان و خلیج فارس)

هر از چند گاهي خبري مي شنويم از آلودگي آب هاي جنوب کشور به "کشند قرمز" يا شکوفايي جلبکي. خبري که مدتي ذهن کارشناسان و دوستداران محيط زيست و البته مسئولان را آشفته مي کند و بعد هم کم کم فراموش مي شود. هميشه هم نهايت راه حل ها بر مي گردد به کنترل پساب فاضلاب ها به داخل دريا. راهکاري که از مدت ها پيش در حال پي گيري است. اما هنوز ذهن ها درگير ماجرا ي کشند قرمز در آب هاي خليج فارس است که اين بار خبراز وقوع شکوفايي جلبکي در آب هاي شمال کشور مي رسد : «شکوفايي جلبکي در منطقه بين رامسر و تنکابن با وسعت 200 کيلومتر مربع از عمق 50 متر به بالا با تراکم انبوه رخ داده است».




اين مطلب خبري است که توسط کارشناسان گشت تحقيقاتي کشتي موسسه تحقيقات شيلات ايران در آخرين روزهاي مرداد ماه اعلام مي شود اتفاقي که تا پيش از آن نيز رخ داده بود و اين بار باز هم در آب هاي خزر مشخص شده است ولي خبرهاي بعدي بار ديگر از شکوفايي مجدد اين جلبک ها حکايت دارد.

بر اساس گزارش روابط عمومي پژوهشکده اکولوژي درياي خزر، شکوفايي جلبکي مجدد در درياي خزر که پيش از اين در 29/5/88 نيز مشاهده شده بود به‌دليل توليد سم خطرناک، زنگ خطر جدي براي سلامت حيات وحش، حيوانات اهلي و انسان است.اين شکوفايي در نواحي ساحلي، اعماق 10-15متري ديده شده است.گونه شناسايي شده Nodularia spumigena از شاخه سيانوفيتا (جلبک هاي سبز-آبي) است.اين گونه جزو سيانوفيت هاي سمي است. بر اساس اين گزارش تکرار اين موارد زنگ خطري براي درياي خزر محسوب مي شود چرا که اين جلبک با توليد سم نودولارين سلامت حيات وحش، حيوانات اهلي و انسان را به خطر مي اندازد و بايد آگاهيهاي لازم به ساحل نشينان داده شود.

خزر و پديده شکوفايي جلبکي

بروز اين پديده شکوفايي جلبکي در سال‌هاي اخير منابع آبي و حيات آبزيان را با تهديدات جدي روبه رو کرده است. درياي خزر با توجه به دسترسي نداشتن به آب‌هاي آزاد، بيش از ساير منابع آبي تحت تاثير رودخانه‌ها و منابع آلاينده محيطي است. تغييرات جوامع گياهي و جانوري درياي خزر در سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد که اکوسيستم طبيعي آن بيش از پيش تحت تاثير عوامل زيستي (گونه‌هاي مهاجم) و غير زيستي (ماکرو نوترينت‌ها و آلاينده‌ها) قرار گرفته است: مرگ گروهي فک‌ها که از سال 1379 آغاز و تا 10 ارديبهشت 1386 در سواحل قزاقستان نمونه‌هايي از آن تکرار شد، مرگ گروهي گاو ماهيان در بهار 1385 در سواحل غرب چابکسر استان گيلان، کاهش صيد ماهيان خاوياري و برخي از ماهيان استخواني درياي خزر، مي‌تواند دليلي بر اين ادعا باشد.

به هرصورت تهديدات جدي بروز اين پديده شکوفايي جلبکي درحالي آب هاي ما را تحت تاثير قرار داده است که رئيس پژوهشکده اکولوژي درياي خزرنيز از وقوع مجدد پديده شکوفايي جلبکي در درياي خزر خبر مي دهد.

دکتر "رضا پورغلام"، رئيس پژوهشکده اکولوژي درياي خزر وابسته به موسسه تحقيقات شيلات ايران، به ايسنا مي گويد: نمونه ارسالي از تنکابن به آزمايشگاه فرستاده شد و پس از بررسي و مطالعات انجام شده توسط کارشناسان آزمايشگاه، پلانکتون مورد نظر جنس «Nodularia» از شاخه «Cyanophita» شناخته شد.

وي با بيان اين که اين نمونه احتمالا گونه «Spumigena Nodularia» است مي‌گويد: البته تاييد اين ادعا نياز به بررسي‌هاي دقيق‌تري دارد.

به گفته اين متخصص، تاکنون دو گونه «spumigena Nodularia» و «N.harveyana» در درياي خزر گزارش شده است،: «Spumigena.N» معمولا در تمام جهان انتشار دارند و در فصل تابستان و پاييز در خزر شمالي مشاهده شده‌اند و در خزر جنوبي به ندرت وجود دارند. «N. harveyana» در آب‌هاي شور و لب شور و به ندرت در آب هاي شيرين مشاهده مي‌شوند و دراروپا، آسيا، آفريقا و آمريکا پراکنش دارند.

وي ادامه مي دهد:اين گونه در درياي خزر نسبت به «Spumigena. N» از فراواني بيشتري برخوردار است و بيشتر در فصل تابستان در ماه سپتامبر مشاهده مي شود و بيشترين فراواني آن در خزرشمالي در منطقه مرکزي آن متمرکز است. همچنين اين جنس در تاريخ خرداد 1384نيز در نواحي غربي خزر جنوبي شکوفايي داشته است.مطالعه روي شکوفايي وسيع و بي‌سابقه پلانکتوني در سال 1384 که در بخش جنوب غربي درياي خزر اتفاق افتاد، نشان داد که شکوفايي ايجاد شده مربوط به شاخه «Cyanophyta» و جنس «Nodularia» است.

وي اضافه مي کند: در اثر شکوفايي جلبکي، اکسيژن محلول در آب محيط کاهش يافته و در اين شرايط موجودات آبزي قادر به ادامه حيات نيستند. از طرفي جلبک هاي سمي قادر به توليد بيوتوکسين هستند که به طور مستقيم به موجودات آبزي آسيب مي‌رسانند و در برخي از شرايط، سبب مرگ آنان مي‌شوند. سموم حاصل از شکوفايي جلبکي قادر است بر روي پوست انسان هنگام شنا و يا مصرف ماهيان آلوده تاثير نامطلوب بگذارد.

به گفته رئيس پژوهشکده اکولوژي درياي خزر، پيش بيني اين وقايع در پي بررسي‌هاي سالانه اکولوژيک و طرح هاي تحقيقاتي پژوهشکده اکولوژي درياي خزر در سنوات گذشته مشاهده و هشدارهاي لازم ارائه شده است.دکتر پورغلام، پايش دريايي و تعيين عوامل ايجاد تغيير در اکوسيستم حاضر به منظور ارائه راه حل‌هاي مناسب و جلوگيري از خسران اقتصادي و زيست محيطي را امري ضروري مي‌داند و معتقد است بايد به هشدارهاي زيست محيطي در اين زمينه توجه شود.

به گفته رئيس پژوهشکده اکولوژي درياي خزر اين پديده دريايي امسال براي نخستين بار در سيزدهم مرداد در سواحل فريدونکنار، بابلسر، آستارا و تالش با تراکم کم و در 17 مرداد در آب هاي ساحلي نوشهر با تراکم زياد ديده شد و بر اثر عواملي چون درجه حرارت، سکون دريا، آرامش هوا، افزايش مواد مغذي به خصوص فسفر و برهم خوردن تعادل نيتروژن نسبت به فسفر افزايش يافته بود براي مدتي به صورت موقتي از سواحل دريا ناپديد شد.

دکتر پورغلام با بيان اين که از سال 84 تاکنون 4 بار پديده شکوفايي جلبکي در درياي خزر اتفاق افتاده است که اين پديده هر چهار بار از نوع سيانوفيت هاي سمي بوده است مي افزايد: خوشبختانه اين پديده سمي که آثار سوء بر آبزيان از جمله ماهي و پوست انسان نيز دارد در اعماق10 تا 15 متري دريا مشاهده شده است.

هشدار به ساحل نشينان خزر

اما مشاهده مجدد پديده شکوفايي جلبکي در خزر نگراني کارشناسان محيط زيست را به دنبال داشته است که نيازمند پي گيري بيشتر است.از معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست درباره هشداري مي پرسيم که نسبت به شکوفايي جلبکي مجدد در درياي خزر رخ داده است. وي پاسخ مي دهد: پديده شکوفايي جلبکي معمولا در فصل تابستان به دليل مناسب شدن شرايط محيطي و وجود مواد مغذي که معمولا از ساحل وارد دريا مي شود رخ مي دهد. اين شکوفايي جلبکي طي ماه گذشته به دليل آن که منطقه خزر درياي آزاد نيست و شکل منطقه اي پناهگاهي دارد براي يکي دو بار در سي سنگان تا نوشهر و چالوس رخ داد.

"نبوي" ادامه مي دهد: ورود فاضلاب ها به دريا و افزايش ورود مواد مغذي از ساحل به دريا و ورود زه‌آب‌هاي کشاورزي و ترکيبات ازت و فسفر علت عمده بروز پديده اي است که از سال 83 در درياي خزر مشاهده مي شود. وي با بيان اين که ما انسان ها خودمان شرايط را براي رشد و شکوفايي بيش از حد اين موجودات ميکروسکوپي در دريا و سواحل فراهم مي کنيم، بروز مجدد اين پديده را زنگ خطري در منطقه مي داند و مي افزايد : در صورت ادامه اين روند و عدم اقدام مناسب براي آن شرايط براي بلوم و حضور ساير گونه‌ها نيز فراهم مي ‌شود.

پديده جلبکي خزر، سمي يا غيرسمي؟

اگر چه رئيس پژوهشکده اکولوژي درياي خزر پديده شکوفايي جلبکي اخير در درياي خزر را پديده اي سمي عنوان مي کند که بر آبزيان، ماهي ها و حتي پوست انسان آثار سوء دارد، معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست معتقد است که اين بلوم سمي نيست. بر اساس گزارش‌هاي دريافتي در سال گذشته نيز اين پديده در شمال کشور رخ داده ولي هيچ تلفاتي در خصوص مرگ و مير ماهيان گزارش نشده است.

"نبوي" با تاکيد مجدد بر اين که پديده جلبکي خزر سمي نيست تاکيد مي کند: اگر اين جلبک سمي بود ما بايد شاهد مرگ و مير ماهي ها در خزر و يا ايجاد عفونت در سواحل مي بوديم چرا که از اين طريق مي توان متوجه سمي بودن گونه جلبکي شد که خوشبختانه چنين مواردي تا کنون مشاهده نشده است.

وي توضيح مي دهد: وقتي يک بلوم جلبکي ايجاد مي شود دو اتفاق رخ مي دهد. يکي اين که سمومي که ترشح مي کنند، وارد آب مي شود و مرگ و مير موجودات رخ مي دهد ومرگ و مير موجودات هم باعث فساد در آب و کاهش اکسيژن مي شود. شوک دومي که معمولا اتفاق مي افتد اين است که اين فيتوپلانکتون ها بعد از 24 يا 48 ساعت از بين مي روند بعد از آن باکتري ها بايد اين ها را تجزيه کنند و اکسيژن آب را مي گيرند و کاهش اکسيژن در سواحل يا در آب شوک دومي است که مي تواند باعث مرگ و مير موجودات شود که اين اتفاق را حداقل در شمال نداشته ايم.

وي در عين حال با اشاره به اين که حتي اگر جلبک‌هاي بلوم کرده سم ترشح کنند ممکن است موجب مرگ و مير ماهيان شوند، تاکيد مي کند: بلوم جلبکي در خزر هيچ گونه خطري براي انسان ندارد.البته اين اظهارات در حالي است که به گفته رئيس موسسه تحقيقات شيلات ايران اگر چه اين شکوفايي جلبکي خساراتي به همراه نداشته است اما اين جلبک از دسته جلبک هاي سمي است.

دکتر "عباسعلي مطلبي" مي گويد: به دليل افزايش آلودگي هاي خزر ناشي از پساب هاي خانگي و صنعتي، فعاليت هاي استخراج نفت و گاز و تبادلات تجاري کشورهاي حاشيه خزر، احتمال وقوع بلوم جلبکي در اين درياچه افزايش يافته است.

وي با بيان اين که عامل شکوفايي جلبکي درياي خزر جلبکي به نام "نودولاريا" است مي افزايد:اين جلبک از دسته جلبک هاي سمي است، رنگ شيري در آب توليد کرده و فاقد بوي خاص است. اين جلبک ها در آب هاي ساکن شکوفا مي شوند و تلاطم آب در رفع شکوفايي آن ها تاثير گذار است.

وي در مورد مسموم بودن ماهي هايي که به دليل بلوم جلبکي از بين مي روند نيز مي گويد: سم اين جلبک ها در نقاطي از بدن ماهي رسوب مي کند که مورد استفاده انسان قرار نمي گيرد.

وي ادامه مي دهد: اگر در زمان شکوفايي جلبکي ماهي زنده از آب گرفته شود مشکلي براي سلامت انسان ايجاد نمي کند.

تدبير مسئولان

اما مسئولان در زمينه جلوگيري از روند آلودگي خزر چه تدبيري انديشيده اند؟

آيا با توجه به سمي بودن اين گونه از جلبک ها که خزر را آلوده کرده اند اقدامي سريع انجام شده است يا آن که صبر کرده اند،تا با گذر فصل تابستان خود به خود اين مشکل رفع شود و تا سال آينده هم که خدا بزرگ است؟

معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت از محيط زيست دراين باره معتقد است که تا زماني که باورهاي مردم و مسئولان ما تبديل به يقين نشود که اين محيط يک سيستم پايدار و در حال تعادل است و ما نبايد تعادل آن را به هم بزنيم عملا هيچ اتفاقي نمي افتد. ما بايد باور کنيم که وقتي اين تعادل به هم بخورد هر اتفاقي ممکن است رخ دهد. به هر حال اين عملکرد خود انسان است که متوجه نمي شود و يا متوجه مي شود و اهميت نمي دهد. در مورد دريا هم به همين حالت است يعني وقتي در دريا اجازه داده نشود که روال طبيعي طي شود و يا خودمان در دريا آلودگي ايجاد کنيم ممکن است هر اتفاقي رخ بدهد.از جمله ايجاد آلودگي باکتريايي و يا آلودگي هاي ميکروبي که مي تواند ايجاد عوارضي هم در انسان و هم در حيوانات و موجودات ديگر داشته باشد.

"نبوي" به پي گيري مصوباتي اشاره مي کند که مدت هاست درباره اجرايي کردن آن ها صحبت مي شود.

به گفته وي مصوباتي در دولت وجود دارد که سازمان حفاظت محيط زيست پي گير آن هاست که درصورت به نتيجه رسيدن سيستم هاي تصفيه فاضلاب شهرها را زودتر فعال کنند.

"نبوي" تصريح مي کند: بر اساس مصوبه دولت شهرهايي در حد 30 هزار نفر جمعيت دارند در طول 2 سال و شهرهاي بيشتر از 30 هزار نفر در طول 5 سال بايد سيستم هاي تصفيه فاضلاب خود را فعال کنند که ما شاهد وارد شدن اين مواد آلاينده به آب هاي ساحلي نباشيم. بنابراين اميدواريم اين طرح هرچه زودتر شکل بگيرد تا شاهد بلوم جلبکي و آلودگي هاي آبي در سواحل درياي خزر و يا جنوب کشور نباشيم.

وي خاطرنشان مي کند: به هر حال آلاينده ها و مواد مغذي مثل ترکيبات ازت و فسفر که براي فيتوپلانکتون ها به عنوان مواد غذايي به شمار مي آيند نبايد وارد دريا شود. اگر در حال حاضر هم گفته مي شود که با شکوفايي اين جلبک ها زنگ خطر به صدا در آمده است به اين دليل است که اين آلودگي ها در حال حاضر وارد دريا مي شود. اگر شما به سواحل دريا برويد مي بينيد که چقدر ازاين فاضلاب ها، چه فاضلاب هاي خانگي و چه فاضلاب هاي کشاورزي به طور مستقيم وارد آب ها ي ساحلي مي شود.

"نبوي" در مورد چگونگي پي گيري جدي طرح هاي مربوط به راه اندازي سيستم هاي تصفيه فاضلاب مي گويد: براي به نتيجه رسيدن اين طرح ما تلاش خودمان را مي کنيم. سازمان محيط زيست به عنوان يک سازمان نظارتي تلاش مي کند از طريق وزارت نيرو و سازمان هايي که مرتبط هستند اين کار زودتر انجام شود و اگر کمبودهايي وجود دارد با سرعت پي گيري شود.

وي خاطر نشان مي کند: با مصرف ماهي آلوده، اين آلودگي به انسان منتقل مي شود ، اگر ماهي انگل داشته باشد به انسان منتقل مي شود و يا اثرات سوء باکتري ها که ممکن است با ورود آب به داخل گوش و چشم ايجاد آلودگي کنند. به هرحال اگر آب آلوده شود ممکن است انسان ها دچار بيماري شوند. همه اين ها عواقب نابخردي خود انسان است. طبيعتا ما تمام تلاشمان را مي کنيم که اين اتفاق ها نيفتد.

وي تاکيد مي کند: اميدوار هستيم روند اجراي طرح کنترل ورود فاضلاب هاي شهري به دريا و ايجاد تصفيه خانه هاي فاضلاب در مناطق ساحلي و شهرهاي حاشيه خزر، رشت وبرخي از شهرهاي کوچک که هزينه بالايي ندارد سرعت بگيرد.

وي با بيان اين که روند انجام اين کار تا کنون راضي کننده نبوده است تصريح مي کند: بنده به عنوان يک مسئول و يک شهروند زماني از شرايط راضي مي شوم که ببينم هيچ گونه عارضه اي به دريا، رودخانه و محيط وارد نمي شود در حالي که شما مي بينيد اکثر رودخانه ها به فاضلاب تبديل شده است. رودخانه هايي که محل تخم گذاري بسياري از انواع ماهي ها يي است که جمعيت آن ها در دريا کم شده است. به هر حال اگر اين باور را تقويت نکنيم که رودخانه فقط براي استفاده انسان تنها نيست و بايد به موجودات ديگر هم فضا براي استفاده سالم بدهيم تا حيات خود ما دچار دگرگوني نشود شرايط به همين شکل باقي خواهد ماند.

مردم بايد شرايط را درک کنند

و اما نکته مهم آگاهي رساني به ساحل نشيناني است که با شکوفايي اين جلبک روبه رو شده اند. از معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست مي پرسيم آيا آگاهي رساني به ساحل نشينان انجام گرفته است ؟ وي پاسخ مي دهد: سازمان حفاظت محيط زيست از طريق واحدهاي استاني حاشيه درياي خزر تلاش کرده که آن چه لازم بوده به ساحل نشينان ارائه دهد منتها ما نمي توانيم کاراجرايي انجام بدهيم. کار اجرايي بايد توسط سازمان هاي اجرايي انجام شود. ما فقط مي توانيم اطلاع رساني و گزارش دهي کنيم همان گونه که رسانه ها به مردم اطلاع رساني مي کنند ما هم به لحاظ علمي نظارت مي کنيم و به لحاظ قانوني پي گيري مي کنيم که هر کسي هر وظيفه اي دارد را به طور کامل انجام بدهد.نبوي تصريح مي کند: مردم و ساحل نشينان هم مي توانند در بحث فاضلاب ها تاثيرگذار باشند. به هرحال اطلاع رساني و آموزش همگاني يک پارامتر بسيارمهم است که مي تواند کمک کننده باشد چرا که هرچقدرهم دولت قوي باشد تا زماني که مردم شرايط را درک نکنند مشکل حل نمي شود. حتي اگر فرض بگيريم که فاضلابي هم وجود ندارد اين همه زباله هايي که درحاشيه دريا و حاشيه جنگل و جاده ها مي بينيد، توسط مردم ايجاد شده است بنابراين مردم مي توانند در اين زمينه کمک کننده باشند و نقش مهمي در پاک سازي و حفاظت از محيط زيست ايفا کنند. البته رئيس موسسه تحقيقات شيلات ايران هم از اقداماتي که براي مقابله با شکوفايي پديده جلبکي خزر انجام شده است مي گويد. به گفته وي به محض مشاهده اين پديده هشدارهاي لازم به دستگاه هاي مختلف داده شده است ضمن آن که در زمان وقوع اين شکوفايي جلبکي، صيد بايد متوقف شود و افراد بايد از شنا کردن در آب بپرهيزند. وي تاکيد مي کند: علاوه بر اين ممانعت از صيد، اقدام پيش گيرانه اي است که براي حفظ سلامت جامعه به دستگاه هاي متولي توصيه مي شود.

به هرصورت بنا بر آن چه که مسئولان و کارشناسان مي گويند با وجود آن که طي يک ماه اخير اين پديده براي چند بار محو و دوباره مشاهده شده است اما هيچ تضميني براي عدم بازگشت دوباره اين پديده وجود ندارد و همچنان بايد شاهد تبعات سوء اين قبيل پديده ها در درياي خزر باشيم مگر آن که مردم در کنار دولت به منظور رعايت برخي اصول مانع از ايجاد دوباره اين گونه پديده هاي خطرناک تلاش کنند.

منبع این خبر چیه؟ از کدوم سایت؟

ببخشید. سایت روزنامه خراسان