آغازیان

فرمانرو آغازیان جانداران گوناگونی را در خود جای می‌دهد. آغازیان كه یكی از قدیمی‌ترین گروه‌های جانداران‌اند، بیش‌تر تك سلولی و میكروسكوپی هستند؛ اگرچه بعضی از آن‌ها پرسلولی‌اند و جثه‌ی بزرگ دارند. كلپ‌ها نمونه‌ای از این آغازیان‌اند. از آن‌جایی كه آغازیان تنوع بسیاری دارند، ویژگی‌های بسیار متفاوتی نیز دارند. اهمیت آغازیان ازنظر تكاملی این است كه وضعیت یوكاریوتی و پرسلولی بودن برای اولین‌‌بار در این جانداران شكل گرفته است؛ از طرفی شكل‌گیری مشخص ساختار تولید مثلی و به دنبال آن تولید مثل جنسی ابتدا در این گروه از جانداران بوده است.



ویژگی‌های آغازیان
ویژگی‌های آغازیان در موارد زیر قابل بررسی است:
1- تعداد سلول‌ها
بعضی از آغازیان تك سلولی هستند و بعضی پرسلولی هستند.

2- نوع تغذیه

بعضی از آغازیان فتوسنتزكننده‌اند و بعضی از آن‌ها هتروتروف هستند. آغازیان فتوسنتزكننده كلروپلاست دارند. بعضی از آغازیان در حضور نور فتوسنتز می‌كنند و درصورتی‌كه نور نباشد هتروتروف می‌شوند. اوگلنا نمونه‌ای از این آغازیان است.
آغازیان هتروتروف به‌شكل‌های انگل، شكارچی و كودرست وجود دارند. كودرست‌ها از بقایای جانداران تغذیه می‌كنند.



تولید مثل جنسی در آغازیان تك سلولی
آغازیان تك سلولی هنگام تولید مثل جنسی با انجام تقسیم میتوز، سلول‌های گامت را به‌وجود می‌آورند. این سلول‌ها باهم لقاح می‌دهند و سلولی به‌نام زیگوسپور(Zygospore) ایجاد می‌كنند. زیگوسپور دیواره‌ی ضخیمی دارد و می‌تواند در شرایط نامساعد تا مدت‌ها باقی بماند. وقتی شرایط محیطی مناسب شد، با انجام تقسیم میوز، سلول‌های هاپلوئید ایجاد می‌شوند. این سلول‌ها با پاره‌كردن دیواره‌ی زیگوسپور از آن خارج می‌شوند. هركدام از این سلول‌ها با انجام تقسیم میتوز تعداد زیادی آغازی تك سلولی تولید می‌كنند.



تولید مثل جنسی در آغازیان پرسلولی
• تناوب نسل (Alternation of generation)
در آغازیانی كه تناوب نسل دارند، دو ساختار مجزا در چرخه‌ی زندگی فرد دیده می‌شود:
1- ساختار گامتوفیت كه سلول‌های آن‌ هاپلوئیدی است و گامت‌ تولید می‌كند.
2- ساختار اسپوروفیت كه سلول‌های آن دیپلوئیدی است و هاگ تولید می‌كند.



• همجوشی (conjugation)
در این نوع تولید مثل جنسی محتویات سلولی از یك فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود و با ادغام هسته‌ها،‌ سلول تخم یا زیگوت تشكیل می‌شود. زیگوت در محیط مناسب می‌روید.



گوناگونی آغازیان
آغازیان را در چهارده شاخه قرار می‌دهند انواع آغازیان را در جدول مشاهده می‌کنید.





آمیب‌ها (Amoebas)

در آب‌های شور، شیرین و خاك‌های مرطوب زندگی می‌كنند. وسیله‌ی حركتی آمیب‌ها پاهای كاذب است كه علاوه بر حركت از آن‌ها برای گرفتن غذا نیز استفاده می‌كنند. تولید مثل غیرجنسی و جنسی دارند. آمیب‌ها هتروتروف‌اند. بیش‌تر آن‌ها زندگی آزاد دارند، اما بعضی از آن‌ها مانند آمیب مولد اسهال خونی، انگل‌اند.



روزن ‌داران (Foraminifera)

این آغازیان هتروتروف‌اند و در دریاها زندگی می‌كنند. روزن‌داران پوسته‌ی سخت آهكی دارند. این پوسته منفذدار است. پاهای كاذب آن‌ها از منافذ روی پوسته بیرون می‌آید. انباشته شدن پوسته‌های آهكی روزن داران نوعی سنگ آهكی را ایجاد می‌كند.



دیاتوم‌ها (Diatoms)

دیاتوم‌ها دیپلوئیدند و در اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها زندگی می‌كنند. دیاتوم‌ها دیواره‌ی سلولی دو قسمتی دارند كه یك نیمه‌ی آن كوچك‌تر از نیمه‌ی دیگر است و نیمه‌ی كوچك درون نیمه‌ی بزرگ‌تر جای می‌گیرد. جنس دیواره سیلیسی است و معمولا دارای تزئیناتی است. دو نوع تقارن شعاعی و دوطرفی در دیاتوم‌ها دیده می‌شود. دیاتوم‌ها فتوسنتزكننده‌اند. به‌همین دلیل از مهم‌ترین تولیدكننده‌های زنجیره‌های غذایی در آب‌ها هستند. هم‌چنین پوسته‌ی سیلیسی دیاتوم‌ها، آن‌ها را از نظر اقتصادی نیز ارزشمند كرده است. پوسته‌های خالی دیاتوم‌ها رسوبات ضخیمی را تشكیل می‌دهند كه از آن‌ها برای ساخت سنگ سمباده استفاده می‌شود.



تولید مثل دیاتوم‌ها

روش معمول تولید مثل دیاتوم‌ها، تولید مثل غیرجنسی است. هنگام تولید مثل غیرجنسی با انجام تقسیم میتوز محتویات سلولی آن دو برابر می‌شود. دو پوسته از هم جدا می‌شوند و هر نیمه، نیمه‌ی كوچك‌تر متناسب با اندازه‌ی خود را می‌سازد. نتیجه‌ی این تولید مثل ایجاد نسلی از دیاتوم‌هاست كه بسیار كوچك شده‌اند. در چنین وضعیتی دیاتوم از پوسته‌ی خود بیرون می‌آید و با تشكیل گامت‌ و سپس ایجاد سلول تخم دیاتوم‌های جدیدی را به‌وجود می‌آورد. دیاتوم‌های حاصل از این نوع تولید مثل بعد از اینكه به‌اندازه‌ی كافی بزرگ شدند، دیواره‌ی سلولی را می‌سازند.



جلبك‌ها(Algae)
جلبك‌ها فتواتوتروف هستند. بعضی تك سلولی و بسیاری دیگر پرسلولی‌اند. جلبك‌ها اگرچه در زیستگاه‌های گوناگونی ‌زندگی می‌كنند؛ اما بیش‌تر آن‌ها آبزی‌اند.

بعضی از جلبك‌ها به‌صورت كلنی هستند؛ یعنی گروه‌های سلولی به هم‌دیگر متصل شده‌اند كه گاهی غلافی از لعاب آن‌ها را می‌پوشاند.

بعضی از جلبك‌ها به‌صورت رشته هستند. این رشته‌ها ساده و یا منشعب‌اند. ممكن است در هر سلول رشته بیش از یك هسته باشد. در بعضی از رشته‌ها دیواره‌ی عرضی بین سلول‌ها وجود ندارد كه حالت سینوسیتی(Coencytic) را ایجاد می‌كند.
جلبك‌ها با همه‌ی گوناگونی كه دارند، براساس نوع رنگیزه در سه گروه عمده‌ی جلبك‌های سبز، جلبك‌های قرمز و جلبك‌های قهوه‌ای دسته بندی می‌شوند.



جلبك‌های سبز (Green algae)
بیش از 7500 گونه در گروه جلبك‌های سبز قرار دارد كه ساختار، چرخه‌ی زندگی و زیستگاه‌های متنوعی دارند. بیش‌تر جلبك‌های سبز در آب‌های شیرین زندگی می‌كنند؛ اما بعضی از گونه‌ها در آب‌های شور، یخچال‌های طبیعی، خاك‌ها و یا حتی در بخش‌های سایه‌ی دیوار ساختمان‌ها زندگی می‌كنند. بعضی از جلبك‌های سبز با گیاهان و جانوران و قارچ‌ها زندگی همزیستی دارند. وجود خصوصیات مشترك و مهم بین گیاهان و جلبك‌ها سبب شده است تا منشاء گیاهان را جلبك‌های سبز بدانند. مثلا رنگیزه‌های فتوسنتزی جلبك‌های سبز همانند رنگیزه‌های فتوسنتزی گیاهان است. جلبك‌های سبز هردو نوع تولید مثل جنسی و غیرجنسی را دارند. كلامیدوموناس(Chlamydomonas) جلبك سبز تك سلولی است كه چرخه‌ی زندگی آن را در شكل مشاهده می‌كنید.



جلبك‌های قرمز (Red algae)

تقریبا 3900 گونه جلبك در این گروه وجود دارد. جلبك‌های قرمز عمدتا در دریاها زندگی می‌كنند و به‌صورت رشته‌های میكروسكپی و یا انشعابات برگ مانند دیده می‌شوند. رنگ قرمز جلبك‌های قرمز به‌دلیل وجود رنگیزه‌ی فیكواریترین(Phycoerytherin) است. فیكواریترین كه قرمز رنگ است، نور آبی را جذب می‌كند. نور آبی به‌دلیل قدرت نفوذی كه دارد در آب‌های عمیق نفوذ می‌كند. در دیواره‌ی سلولی بعضی از جلبك‌های قرمز، كربنات كلسیم وجود دارد. بعضی از جلبك‌های قرمز برای تهیه آگار(Agar) استفاده می‌شوند. چرخه‌ی زندگی جلبك‌های قرمز معمولا از نوع تناوب نسل است.



جلبك‌های قهوه‌ای (Brown algae)
حدوداً 1500 گونه جلبك قهوه‌ای وجود دارد كه بیش‌تر آن‌ها در دریاها زندگی می‌كنند. كلپ‌ها(Kelp) بزرگ‌ترین گروه جلبك‌های قهوه‌ای هستند كه در نواحی ساحلی رشد می‌كنند.

بعضی از كلپ‌ها حالت شناور دارند. این كلپ‌ها با رشد و تكثیر رویشی سریعی كه دارند، حجم عظیمی از كلپ‌ها را در اقیانوس‌ها ایجاد می‌كنند. نوعی كلپ‌ به‌نام ماكروسیستیس (Macrocystis) ظاهری شبیه گیاهان دارد.

نام مدرس :گروه زيست شناسي
منبع