مار ها
2 مشترك
صفحه 1 از 1
مار ها
من طرف پریسا 7/23/2010, 23:51
واکنش های رفتاری مارها
در مار ها ، رفتار های فردی مثل انگیزه های گرسنگی ، جفت طلبی ، جفتگیری ، انحراف جنسی ، دفاع و تهاجم ، مسکن گزینی ، تغییر مکان و نیز ساعت زیست شناختی دیده می شود .
مار به هنگام گرسنگی در طلب طعمه و صید به حرکت در می آید و به محض شناسایی طعمه بی حرکت بر جای می ماند . تشخیص طعمه به وسیله ی زبان است . تغییر مکان و یا تغییر جهت طعمه را هم به کمک زبان ردیابی می کند . اگر طعمه قصد دور شدن داشته باشد ، مار به آرامی طوری به سوی او می خزد که طعمه متوجه حرکت او نمی شود . پس از آنکه طعمه را در شرایط مناسب یافت ، با حمله ای فوق العاده سریع و برق آسا که به ندرت به خطا می رود به دور شکار می پیچد و یا آن را در دهان می گیرد.
مار های سمی با تزریق مقداری سم به طعمه و مار های غیر سمی با فشار به صید از تحرکش می کاهند و آن را برای بلع آماده می سازند.
اغلب مار ها در هنگام گرسنگی ، برای صید شکار ولع زیادی از خود نشان می دهند و اگر طعمه کوچک باشد ، چندین طعمه را می بلعند . اما مار ها وقتی که سیر باشند به فکر ذخیره سازی غذا و جمع آوری طعمه نیستند.
چه بسا دیده شده که موشی از سر و کول مار سیر در قفس بالا و پایین می رود ، بدون آنکه طعمه ی آن شود .
مار ها در حضور عوامل محرک از قبیل صدا و نور از صید و خوردن طعمه خودداری می کنند.
مار های پرنده خوار برای صید شکار خود را در حالت عمودی به شکل شاخه درخت در می آورند . پرنده کوچک به هنگام نشستن بر روی این شاخه ی دروغین بلعیده می شود .
چرا زبان مارها چنگال‌مانند است؟
هزاران سال است که زبان چنگال‌مانند مارها توجه مردم را به خود جلب کرده و به پیشنهاد فرضیه‌های گوناگونی پیرامون آن انجامیده است. در بسیاری از فرهنگ‌ها و آیین‌ها، زبان چنگال‌مانند نمادی از بدجنسی و فریبکاری است. ارسطو، نخستین پژوهشگری است که در مورد اهمیت کارکردی زبان چنگال‌مانند مارها نظر داده است.
به نظر او، این ویژگی باعث دو برابر شدن لذت احساس چشایی می‌شود. ۱۹ قرن پس از او، هودیرنا بیان کرد که زبان چنگال‌مانند برای پاک کردن ذر ه‌های خاک از سوراخ‌های بینی به کار گرفته می‌شود؛ زیرا مارها همیشه روی زمین می‌خزند یا در سوراخ‌ها و غارچه‌های زیرزمینی پیش می‌روند. نظریه‌‌های دیگری نیز بیان شد. از جمله، مارها با چالاکی حشر ه‌های کوچک را بین نوک‌های زبان چنگال‌مانندشان به دام می‌اندازند. در آغاز قرن بیستم نیز برخی بر این باور بودند که زبان مار یک اندام لامسه است که جانور آن را برای ضربه زدن به زمین به کار می‌گیرد (درست مانند کاری که یک نابینا با عصایش انجام می‌دهد.)
از میان این خیال‌پردازی‌ها، نظر ارسطو به واقعیت نزدیک‌تر است. امروزه ما می‌دانیم که مارها از زبانشان برای دریافت پیام‌های شیمیایی بهره می‌گیرند. اما، بر خلاف نظر ارسطو، این اندام به احتمال زیاد در حس چشایی دخالتی ندارد.
در سال ۱۹۲۰، برومن نظریه‌ای پیشنهاد کرد که به نظر می رسید از پختگی زیادی برخوردار است: هنگامی که مار زبانش را به درون دهانش می‌کشد، نوک‌های زبان چنگال‌مانندش را درون دو سوراخ ریز در دو سوی سقف دهانش می‌گذارد. از این راه، مواد شیمیایی محرکی که در اثر تماس نوک‌های زبان با زمین یا چیزهای گوناگون، گردآوری شده است، از راه آن سوراخ‌ها به اندام‌های بویایی ویژه‌ای به نام اندام‌های جاکوبسون یا ومرونازال(VNO) می‌رسند
. این اندام‌ها در مارها، سوسمارها و بیشتر پستاندارن به‌خوبی توسعه پیدا کرده‌اند. آنها دستگاه‌های بویایی ثانویه هستند که به طور ویژه برای شناسایی فرومون‌ها، یعنی مواد شیمیایی که جانور به عنوان پیغام برای دیگر جانوران هم گونه‌اش می‌فرستد، تکامل یافته‌اند. اما در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، شواهد آزمایشگاهی و مقایسه‌ای، نظریه‌ی برومن را با پرسش‌های مهمی روبه‌رو کردند
:
۱) تهیه‌ی فیلم با کمک پرتوهای ایکس نشان داد که وقتی زبان به درون دهان کشیده می‌شود، پیش از بسته شدن دهان، در غلاف ویژه‌ی خود قرار می‌گیرد. در حقیقت، نوک‌های زبان به سوراخ‌های VNO وارد نمی‌شوند. در عوض، مولکول‌های شیمیایی روی یک جفت برآمدگی بالشتک مانند در کف دهان جای می‌گیرند. بسته شدن دهان، این بالشتک‌ها را به سوی سوراخ‌های VNO می‌راند و از این راه مولکول‌های محرک به این اندام‌ها راه می‌یاب
ند.
۲) هر چند اندام‌های VNO در بسیاری از خزندگان از جمله سوسمارها به‌خوبی توسعه یافته‌اند، اما شمار اندکی از آنها دارای زبان چنگال‌مانند هستند. به علاوه، در بیشتر خزندگان زبان تنها مقدار اندکی شکافته شده است. روشن است که نوک‌های این گونه زبان‌ها نمی‌توانند به سوراخ‌های اندام‌های VNO وارد شوند. با وجود این، چنین گونه‌هایی به نحو کارآمدی مواد شیمیایی را در اختیار این اندام‌ها می‌گذارند
.
اگر زبان برای جایگیری در اندام‌های VNO چنگال‌مانند نشده است، چه نقشی را برای شکل چنگال‌مانند آن می‌توان در نظر گرفت ؟
در سال ۱۹۹۴، شوینگ پاسخ مستندی را برای این پرسش فراهم کرد. به نظر او زبان چنگال‌مانند به مار توان درک محرک‌های شیمیایی موجود در دو نقطه را به طور همزمان می‌دهد. بدین خاطر مار می‌تواند شیبی از مواد شیمیایی محرک را دنبال کند. به دست آوردن دو برداشت همزمان، توانایی مار را در دنبال کردن دقیق‌تر مسیر فرمون‌ها افزایش می‌دهد. این توانایی در جست و جوی شکار و جفت از اهمیت زیادی برخوردار است. این درک شیمیایی فضایی، شبیه دیگر دستگاه‌های درک فضایی است که بر اساس تحریک همزمان دو اندام حسی جدا از هم کار میکنند. برای نمونه، فاصله‌ی زمانی بین ورود صدا به یک گوش و به گوش دیگر و اختلاف شدت صداهای رسیده به دو گوش، توانایی تعیین دقیق جهت صدا را به ما می‌دهد.
شواهد زیادی از نظریه‌ی شوینگ پشتیبانی میکنند
:
۱)مارها و سوسمارهایی که زبان آنها چنگال مانند است، با مهارت بسیار زیاد مسیرهای بودار را دنبال میکنند، اما سوسمارهایی که زبان آنها تنها اندکی شکاف دارد، این مسسیرها را پیگیری نمی‌کنند
.
۲) مارها و سوسمارهای با زبان چنگال‌مانند، وقتی با مواد بودار روبه‌رو می‌شوند، نوک‌های زبانشان را از هم دور میکنند تا با این کار فاصله بین نقطه‌های نمونه‌برداری را افزایش دهند و شیب ماده‌ی شیمیایی را بهتر درک کنند.
۳) بریدن بخش چنگال‌مانند زبان باعث می شود جانور نتواند مسیرهای بودار را دنبال کند. با وجود این، آزمایش‌ها نشان می‌دهند که در این حالت اندام‌های VNO مواد شیمیایی را دریافت میکنند و بروز پیام‌های عصبی در آنها دیده است.
۴) اگر یکی از سوراخ‌های VNO را ببندیم، جانور نمی‌تواند مسیرهای بودار را دنبال کند و در عوض به سوی سوراخ بسته نشده گردش می‌کند.
۵) بررسی دستگاه عصبی نشان می‌دهد که هر یک از نوک‌های زبان با یک هسته‌ی عصبی در سوی دیگر مغز مرتبط است و دو هسته از راه دو نیمکره‌ی مغز با هم در ارتباط هستند. این آرایش همانند وضعیت مرکزهای شنوایی در پستانداران و پرندگان است که اجازه تعیین موقعیت صدا را به آنها می‌دهد
.
۶) در سوسمارها بین میزان چنگال بودن زبان و روش جست و جوی شکار رابطه معنی‌داری وجود دارد. دسته‌ای از سوسمارها در کمین شکار می‌نشیند و نیازی به دنبال کردن آن ندارند. در حالی که گروه دیگر، با تکاپوی گسترده در محیط به شکار خود دست می‌یابند. توانایی دنبال‌کردن دقیق مسیری که به منبع غذا می‌رسد، برای جانوری که بخش زیادی از انرژی‌اش را در راه جست و جوی شکار هزینه می کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. زبان چنگال مانند در این گروه به خوبی توسعه یافته است.
در راسته‌های دیگر نیز گیرنده‌های شیمیایی دوتایی برای هدایت جانور به سوی شکار یا جفت تکامل یافته‌اند. برای نمونه، شب‌پره‌های کولی نر (Porthetria dispar) دارای دو آنتن بزرگ، ظریف و حساس به مواد شیمیایی هستند که با کمک آنها جفت‌شان را در مسافت‌های بسیار دور هم شناسایی میکنند. یک نوع سوسک حشره‌خوار هم با کمک یک جفت آنتن قاشق مانند که از دو سوی سرش بیرون زده‌اند، مسیر فرمون‌های مورچه‌ها را دنبال و آنها را شکار می‌کند.
مواد سازنده ی سم مار ها
سم مار مایعی است روغنی شکل و بر حسب نوع مار به رنگ سفید تا زرد پررنگ ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی می باشد. سم مار مخلوطی است از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیر پروتئینی از قبیل انواع لیپید ها ، کربوهیدرات ها ، نمک های مختلف فلزی و شبه فلزی ، ریبوفلاوین و آب. سم ماده ایست سرشار از آنزیم . در حدود 26 نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود 90 تا 92 درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می دهند ، که برخی از آنها روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند ، برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تار های ماهیچه ای می شوند.
همچنین سم مار حاوی مواد غیر پروتئینی می باشد شامل :
یون های مختلف فلزی ، چربیها ، کربوهیدرات ها و مواد رنگین ، چربی ها به صورت کلسترول و لسیتین ...
همچنین در سم چند نوع مار گالاکتوز و گلوکز تشخیص داده شده است.
نقش مذهبی مار ها در دنیا
مارها در گذشته به عنوان قدرتی ماورای طبیعت در مذهب رایج زمان نمودار شده و مورد پرستش بوده اند .
تقدیس و پرستش مار را " افیولاتری " می نامند ، برخی از پژوهندگان از بررسی آثار به دست آمده در مورد پرستش مار به این نتیجه رسیده اند که منشا این پرستش از خاور نزدیک بوده و از آنجا به سایر جاها رفته است . در حالی که برخی دیگر گذشته های دور و پرستش و احترام مار در آن رایج بوده و این سنت کم و بیش تاکنون باقی مانده است .
این احترام و پرستش به حدی است که گفته می شود معتقدین ، اغلی مار کبری را به عنوان نیکوکاری ، از معرکه گیر ها و درویشها می خرند و آن را آزاد می سازند .
مار در مذهب هندو مقدس شناخته شده است . هندو هایی که این جانور را مستقیما پرستش نمی کنند نیز ، از کشتن یا آزار آن خودداری می کنند . هندو مذهبان بنگال گویا هنوز " مانازا" را که مظهر ماری یر ضد مار های دیگر بوده مقدس می شمارند .
در ادبیات مذهبی مردمان هند " سشا " مار بزرگ هفت سر مراقب و سایبانی است برای خدای " ویشنو " .
پیکره " شیوا " خدای مخرب هندو ها را مار ها احاطه کرده اند و خود او هم حلقه ای از مار بر سر دارد . 'گفته می شود مردم محلی هنوز هم در روز عید شیوا ، تصویر مار را بر روی دیوار منازل خود می کشند .
معابر هندی که مار در آنها مورد پرستش است ، بیشتر در کنار چشمه های معدنی قرار دارند تا بدین وسیله قدرت شفابخشی این چشمه ها را به مار نسبت دهند .
در پالمیر چشمه مقدسی هست به نام " اوفه آ " ، محافظ این چشمه را یک مار ماده می دانند و معتقدند هنگامی که مار خشمگین شود ، مانع جریان آب می گردد . مار در یونان قدیم و روم باستان هم به عنوان موجودی مقدس مورد احترام و ستایش بوده است .
یونانیها اعتقاد داشته اند که قهرمانان افسانه ای سرزمین کهن ایشان قدرت خود را از این جانور کسب می کرده اند .
در ادبیات مذهبی یونان آمده است که چون هنگام جنگ بین کشور ایران و یونان ، مار معبد " اسکلپیوس" غذای خود را نخورد ، مردم یونان آن را نشانه ای از آن گرفتند که خدایان یونان در مقایل حمله ایرانیها آنها را حفظ نخواهند کرد و در نتیجه شهر ها را تخلیه کردند
بزرگترین گونه مار شناخته شده در جهان که آناکوندا (Anaconda) نام دارد که در آمریکای جنوبی یافت می شود. اولین نمونه از این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است،
این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است، با طولی معادل حدود 11 متر در سال 1944 توسط کاوشگران نفت، در شرق کلمبیا کشف شد.
کلنل پرسی اچ. فاوست (Colonel Percy H. Fawcett) از افسران اسبق ارتش انگلیس که در تاریخ فوق در محل حضور داشته در این باره می گوید :
"ما درون قایق به آرامی مشغول حرکت بودیم، ناگهان یک سر مثلثی شکل و یک بدن مواج به طول چندین متر در مقابل ما پدیدار گشت، من بلافاصله اسلحه ام را در پشت این حیوان قرار دادم و به محض شلیک، مار عظیم الجثه حرکاتی سریع و غیر قابل کنترل را آغاز نمود، به طوری که قایق ما تقریبا در حال واژگون شدن بود."
در ادامه توضیحات فاوست ذکر شده که سرانجام چگونه این جانور عظیم الجثه را متوقف کردند و به بررسی سایز بدنش پرداختند و طول این جانور حدود 19 متر و قطر آن را حدود 31 سانتی متر تخمین زده شد.
آناکوندا که در مواردی مار بزرگ آبی یا هیولای دریاچه نیز نامیده شده، می تواند در آب های روان زندگی کند. مانند گونه های دیگر مارها، آناکوندا نیز گوشتخوار است اما برخلاف اغلب هم نوعانش که از زهر خود برای کشتن یا از پا انداختن طعمه استفاده می کنند، آناکوندا همانند پایتون (python نوعی مار بوا) با اعمال فشار، جان طعمه را می گیرند. در حقیقت پایتون ها به دور حیوانی که قصد شکارش را دارند، می پیچند و با استفاده از ماهیچه های قدرتمند خود طعمه را تا جایی که دیگر قادر به نفس کشیدن نباشد، می فشرند.
پایتون ها دسته ای از مارهای غیر سمی و زیرشاخه مارهای بوا یا Pythoninae هستند، وجه تمایز Python ها با مارهای بوا در داشتن دندان در آرواره پایینی است.
آناکونداها در مقایسه با پایتون ها مارهای بزرگتر و سنگین تری هستند و قطرشان نیز بیشتر است. شاید به این دلیل است که آناکونداها به عنوان مارهای آبی بر خلاف پایتون ها برای بالا رفتن از درخت هیچ زحمتی به خود نمی دهند.
آناکوندایی که توسط مردم اسیر شده است. این گونه از مارها از خانواده مارهای بوا به رنگ سبز تیره با خط و خال های دورانی شکل است و عموما در نواحی گرم و مرکزی آمریکای جنوبی سکونت دارد، در مواردی "مار بوای آبی" نیز به آن اطلاق می شود. از آنجائیکه بیشتر وزن این مار غول پیکر را مایعات تشکیل می دهند، آناکونداهایی که داخل آب زندگی کی کنند، نسبت به مارهایی که بر روی درخت ساکنند، رشد بیشتری دارند.
آناکونداهای ساکن آب معمولا برای شکار، به محض اینکه طعمه وارد آب می شود، به سمتش حمله ور شده و او را با فشار در داخل آب خفه می کنند.
تغذیه و مشکلات هضم
اغلب مارهای بزرگ پس از به دام انداختن طعمه، آن را یک جا می بلعند و علیرغم اینکه فک مارها از لحاظ فیزیکی به گونه ای است که می تواند از اتصال جمجمه تا اندازه دلخواه باز شود، قادر است شکارهایی بزرگ تر از قطر خود را نیز ببلعد، در واقع دو فک این حیوان توسط رباطی با خاصیت ارتجاعی به هم متصلند.
زمانی که لاشه حیوانی درون شکم مار قرار دارد، لازم است پیش از اینکه در روده فاسد شود، هضم گردد. اگر مار نتواند قبل از پخش باکتری در بدنش طعمه بلعیده شده را هضم نماید، مجبور به بالا آوردن آن می گردد و در صورتی که امکان چنین کاری نباشد، احتمال دارد مار در اثر مسمویت غذایی از بین برود.
آناکونداهای عظیم الجثه معمولا حیواناتی چون آهو، خوک، ماهی و کروکودیل های کوچک را شکار می کنند. این مار در ابتدا گردن طعمه را به دندان می گیرد و پس از آن با تلاش کل بدن جانور را می بلعد.
هر چند آناکوندا را بزرگترین مار می شناسند، نوعی پایتون در سال 1912 در اندونزی می زیسته که ظاهرا بزرگترین حیوان در گونه خود بوده است. آناکونداهای کلمبیا نیز در زمره عظیم الجثه ترین نمونه های این حیوانات به شمار می روند.
پایتونی که در حال خفه و خرد کردن یک آهو است. حمله به انسان در مورد شکار انسان ها توسط مارهای بزرگی چون پایتون ها و آناکونداها، موارد متعددی گزارش شده از جمله اینکه در سال 1972 یک پایتون در کشور برمه پسر بچه ای 8 ساله را خورد، در سال 1927 نیز شخصی به منظور فرار از بارش باران به زیر درختی پناه می گیرد، دوستانش که پس از مدتی تنها کلاه و کفش های او را یافته بودند با کشتن یک پایتون که در آن حوالی به سر می برد، بدن فرد قربانی را داخل شکم مار پیدا کردند.
عجیب است بدانیم اغلب حملاتی که توسط مارهای بزرگ به انسان ها اتفاق می افتد، بر خلاف تصور ما در جنگل نیست، بلکه در حومه شهرها رخ می دهد. بسیار دیده شده که افرادی پایتون را جزو حیوانات خانگی نگهداری می نمایند، اما باید در نظر داشت که همواره احتمال خطر حمله این حیوان وجود دارد.
در سال 1993 یک نوجوان 15 ساله با وزنی معادل 95 پوند توسط یک پایتون خانگی مورد حمله قرار گرفت. این مار با 11 فوت طول (حدود 3.5 متر ) و 53 پوند وزن، جثه متوسطی داشت اما با تلاش اندکی توانسته بود این پسر را ببلعد. به هر حال مارهای بزرگ علیرغم زیبایی قابل تحسین، می توانند خطرناک باشند و لزوما تنها در جنگلها نیست که به انسان ها آسیب می رسانند.
بزرگترین مار زنده جهان
در روزهای آخر سال 2003، خبر به دام انداختن یک پایتون عظیم الجثه در کشور اندونزی اعلام شد. طبق این گزارشات جانور فوق حدود 15 متر طول و 443 کیلوگرم وزن دارد و در حال حاضر بزرگترین مار زنده جهان محسوب می شود
درباره مارها
مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی می باشند که می خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم.
تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی میباشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و میتوانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
کجا را برای زندگی انتخاب میکنند
این موجودات بجز در قطب جنوب تقریبا" در سایر قسمت های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود انتخاب می کنند. کنار رودخانه ها باتلاقها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان می باشد. گونه های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می پرند.
نحوه شکار
بزرگترین دلیل ترس مردم از مارها عدم شناخت دقیق می باشد. در این شکل مادر و فرزندی را ملاحظه می کنید که یک پیتون در دست دارند. خطر مارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه های خود می توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می دهند تا جانور - یا انسان ! - از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می مانند تا طعمه از پای در آید.
پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنرا هضم کنند.
غذای مورد علاقه مارها
با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و ... را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگتری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون (Python) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.
تولید مثل مارها
اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید مثل میکنند. تخم مارها بسیار سفت می باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه ای که در برخی موارد نوزادان بدون کمک مادر نمی توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آن است که مارهای ماده برای حفاظت از تخم ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولد نوزادان نگاه می دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود به هنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند که به Egg Tooth معروف است و توسط آن قاعدتا" باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند.
انواع مار
در جهان نزدیک به بیش از ۲۰۰۰ نوع مختلف مار وجود دارد که در خشکی و زیر زمین و در آب و گاهی هم بر روی درختان زندگی میکنند. این خزنده، تقریباً در همه جای کره زمین به جز مناطق قطبی و برخی جزیره‌ها، یافت می‌شود.
مارهای چمباته‌زن
مارهای چمباته زن بزرگترین مارهای دنیا هستند و شامل پیتونها و بواها میباشند. آنها غیر سمی هستند و حیوانات دیگر را با فشار دادن و له کردن از پا در می‌آورند. مارهای جمع شونده دور شکار خود می‌پیچند و بتدریج حلقه راتنگ تر میکنند تا حیوان خفه شود آنها نیز مانند مارهای دیگر قادر به جویدن نیستند و شکار خود رابه یکباره می‌بلعند.
مارهای زهری
حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که میتوانند انسان را به هلاکت برسانند. یک مار زهری سم خود را از طریق نیشهایش که یا توخالیند و یا شیار دارند تزریق می‌کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می‌نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.
افعی شاخدار
مارهای زهردار
با وجود فراوانی گونه‌های مار در جهان، فقط ۲۰ درصد از مارها، سمّی هستند که معمولاً با وجود نشانه‌هایی از قبیل دم نازک و وجود دو دندان تیز توخالی که در ابتدایش سوراخی دارد شناسایی می‌شوند و بقیه مارها غیرسمّی هستند. هم چنین از این ۲۰ رصد مارهای زهردار، فقط ۷۵ درصد آنها قادر هستند با زهرشان انسان را از پا درآورند. دندانهای نیش مارهای زهری، در فک بالای دهان آنها قرار گرفته و با غده‌های سمّی که در سر مار قرار دارند در ارتباط هستند. با کشیدن دندان مار نمی‌شود برای همیشه با خیال آسوده از نیش مار زهری در امان بود چرا که دندانهای نیش در دهان مارهای زهری مجدّداً رویش میکنند. مار زهری به کمک این نیش‌ها زهر را به بدن شکار خود تزریق می‌کند و این گونه می‌کوشد تا جانش را بگیرد یا حداقل او را ناتوان و بی‌هوش سازد تا با خیال راحت به خوردن گوشتش بپردازد. تمام مارهای زهری علاوه بر نیش، دندان نیز دارند. در نتیجه، تمام مارهای زهری علاوه بر نیش زدن گاز هم می‌گیرند.
مار زنگی
از نوع مار زنگی نزدیک به ۱۲ نوع مختلف در جهان وجود دارد. مارهای زنگی را از زنگوله‌ای که در ته دم خودشان دارند به راحتی می‌توان تشخیص داد. هر چند دم این مار طوری ساخته شده‌است که در هنگام حرکت و جنبیدن صدای زنگ درآید ولی با این وجود صدای اصلی زنگوله دم مار بر اثر لرزش دم توسّط خود مار، تنها زمانی انجام می‌پذیرد که مار از چیزی احساس خطر بکند.
افعی
افعی نیز که بیشتر در جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود، همانند مار زنگی است. هر دوی آنها علاوه بر آنکه مانند مارهای دیگر از جلو حرکت میکنند، قادر به حرکت از سمت پهلو نیز هستند. افعی‌ها تنها مارهای زهری در اروپا هستند.
خانواده‌های مارها
ناکورماریان
اژدرماران • اژدرماران کوتوله • آفتاب‌ماران • بولیرماران • پایتونان • پایتونان مکزیکی • دشنه‌ماران • دُم‌سپرماران • زگیل‌ماران • قمچه‌ماران • کَفچه‌ماران • گَرزه‌ماران • لوله‌ماران • لوله‌ماران آسیایی • لوله‌ماران کوتوله
کورماریان
قلمی‌ماران • کورماران • کورماران آمریکایی
تغذیه
بیشتر مارها از موش تغذیه می کنند هر چند که پرندگان،خزندگان و دوزیستان هم از جمله شکارهای مورد علاقه شان می باشند.
پیتون فرشی
این مار استرالیایی ، در شب به شکار می پردازد .او با کمین کردن بر روی زمین یا روی درخت طعمه خود را غافلگیر می سازد. پیتونهای فرشی بدنشان از دیگر پیتونها کشیده تر است و دارای دمی گیر کننده هستند که می توانند با آن شاخه را محکم بگیرند . آنها از حیوانات کوچک تغذیه می کنند و بجای فشار دادن شکار عموماَ با گاز گرفتن شکار خود را از پا در می آورند.
اسم علمی: مارلیا ارگس
اندازه: قد تا 6/3 متر (11پا)
محل زیست: جنگلها ، تیغستانها ، معمولاَ نزدیک آبها
پراکندگی : استرالیا ، گینه نو
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 40 تخم می گذارد و بعد روی آنها می خوابد.
رژیم غذایی: پرندگان ، پستانداران کوچک.
مارها را بهتر بشناسیم
مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی می باشند که می خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم.
تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی میباشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و میتوانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
کجا را برای زندگی انتخاب میکنند
این موجودات بجز در قطب جنوب تقریبا" در سایر قسمت های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود انتخاب می کنند. کنار رودخانه ها باتلاقها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان می باشد. گونه های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می پرند.
نحوه شکار
خطر مارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه های خود می توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می دهند تا جانور - یا انسان ! - از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می مانند تا طعمه از پای در آید.
پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنرا هضم کنند.
غذای مورد علاقه مارها
با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و ... را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگتری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون (Python) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.
تولید مثل مارها
اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید مثل میکنند. تخم مارها بسیار سفت می باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه ای که در برخی موارد نوزادان بدون کمک مادر نمی توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آن است که مارهای ماده برای حفاظت از تخم ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولد نوزادان نگاه می دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود به هنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند که به Egg Tooth معروف است و توسط آن قاعدتا" باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند
فرق بین مار سمی و غیر سمی :
1 . مار های سمی دارای سری مثلثی ، مردمک چشم عمودی ، دمی کوتاه و کلفت و طرز حرکت بطنی می باشند.
2 . مار های غیر سمی دارای سری گرد یا بیضی شکل ، مردمک چشم گرد و از قطر میانی بدن تا انتهای نوک دم باریک می شوند و طرز حرکتشان مستقیم و مارپیچ است .
3 . مار های سمی کبرا (که شخصا خیلی دوسشون دارم) و کفچه مار ایران کلیه مشخصات یک مار غیر سمی را دارا می باشند و فقط در حالت دفاعی مشخصه یک مار سمی را بخود می گیرند.
4 . مار های نیمه سمی کلیه مشخصات مار غیر سمی را دارا می باشند و تنها فرق آنها با مار غیر سمی دم متوسط آنها می باشد که کمی کوتاهتر از غیر سمی و کمی بلند تر از مار های سمی می باشد . (مثل یله مار و طلحه مار)
سمی ترین مار شناخته شده :
ماری که دارای قوی ترین زهر است ، نوعی مار زمینی استرالیایی است ، که طبق محاسبات انجام شده ، مقدار زهری که این مار در یک بار نیش زدن تزریق می کند برای کشتن 400 انسان کافیست . زهر ببر مار ، ده بار قوی تر از مار زنگی بر انسان اثر می گذارد .
مار سمی دیگر در استرالیا " مار تایپان" است . این مار 3 متر طول دارد و رنگ آن قهوه ای می باشد و دارای زهری تقریبا برابر با ببر مار است.
همچنین قوی ترین زهر ها به مار های دریایی نیز تعلق می گیرد . این مارها 2 متر طول دارند و اغلب در اقیانوس آرام زندگی می کنن
واکنش های رفتاری مار ها :
در مار ها ، رفتار های فردی مثل انگیزه های گرسنگی ، جفت طلبی ، جفتگیری ، انحراف جنسی ، دفاع و تهاجم ، مسکن گزینی ، تغییر مکان و نیز ساعت زیست شناختی دیده می شود .
مار به هنگام گرسنگی در طلب طعمه و صید به حرکت در می آید و به محض شناسایی طعمه بی حرکت بر جای می ماند . تشخیص طعمه به وسیله ی زبان است . تغییر مکان و یا تغییر جهت طعمه را هم به کمک زبان ردیابی می کند . اگر طعمه قصد دور شدن داشته باشد ، مار به آرامی طوری به سوی او می خزد که طعمه متوجه حرکت او نمی شود . پس از آنکه طعمه را در شرایط مناسب یافت ، با حمله ای فوق العاده سریع و برق آسا که به ندرت به خطا می رود به دور شکار می پیچد و یا آن را در دهان می گیرد.
مار های سمی با تزریق مقداری سم به طعمه و مار های غیر سمی با فشار به صید از تحرکش می کاهند و آن را برای بلع آماده می سازند.
اغلب مار ها در هنگام گرسنگی ، برای صید شکار ولع زیادی از خود نشان می دهند و اگر طعمه کوچک باشد ، چندین طعمه را می بلعند . اما مار ها وقتی که سیر باشند به فکر ذخیره سازی غذا و جمع آوری طعمه نیستند.
چه بسا دیده شده که موشی از سر و کول مار سیر در قفس بالا و پایین می رود ، بدون آنکه طعمه ی آن شود .
مار ها در حضور عوامل محرک از قبیل صدا و نور از صید و خوردن طعمه خودداری می کنند.
مار های پرنده خوار برای صید شکار خود را در حالت عمودی به شکل شاخه درخت در می آورند . پرنده کوچک به هنگام نشستن بر روی این شاخه ی دروغین بلعیده می شود .
=======================================
چرا گاهی اوقات مار ها غذا نمی خورند ؟
غذا نخوردن مار ها می تواند علت بیماری یا غیر از آن باشد . اگر شرایط محیط زیست جانور از قبیل دما ، درصد رطوبت و مقدار روشنایی از حد معمول لازم برای زندگی تغییر کند ، طبیعتا تغذیه مار مختل می شود ، بنابراین در مواردی که مار از خوردن امتناع می ورزد ، ابتدا باید عوامل محیطی را مورد بررسی قرار داد . دمای محیط نگهداری مار در روز بین 25 تا 30 درجه سانتیگراد است و در شب نباید از 20 درجه کمتر باشد.
مار ها از محیط پر جنب و جوش و پر سر و صدا گریزانند و به طور طبیعی خود را از معرض دید پنهان نگه می دارند .(اگه خواستن شما رو بخورن دادو فریاد کنید .... ) برای تعبیه محیط امن برای آنها می توان شیشه قفس را از کف تا ارتفاع 30 سانتیمتر با رنگ سیاه تیره کرد تا مار در پشت آن پناه گیرد . برخی از مارها در شب تغذیه می کنند و برخی در روز .
ضمنا مارها بر حسب نوع از رژیم غذایی ویژه ای پیروی می کنند . برخی تخم خوار هستند ، برخی از دیگر خزندگان یا جوندگان و برخی هم از غورباقه یا ماهی تغذیه می کنند. انواعی هم به علت کوچکی دهان و نوع اتصال استخوانی آن از کرم و حشرات استفاده می کنندکه باید در امر تغذیه مورد توجه قرار گیرد.
معمولا پس از مناسب شدن شرایط محیط زیست ، مار شروع به کار تغذیه می کند ولی اگر مدت غذا نخوردن طولانی باشد به طوری که مقدار زیادی از وزن و اب بدن را از دست بدهد ، خود جانور قادر به تغذیه نخواهد بود و باید به اجبار تغذیه شود .
طولانی ترین مار دنیا :
یک نوع از چهار نوع " مار آناکوندای" آمریکای جنوبی که " آناکوندای بزرگ " نام دارد ، که طول آن به 9 متر می رسد.
طول 10 متر تا به امروز در فقط در " مار پیتون شبکه دار " در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که لقب درازترین مار دنیا را به خود اختصاص داده است.البته این مار هم فقط در موارد استثنایی به چنین طولی می رسد . مار های آناکوندا بسیار سنگین تر از مار های پیتون هستند . آنها وقتی بزرگ می شوند تا بیش از 200 کیلوگرم وزن پیدا می کنند .
کوچکترین مار در خانواده مارهای بزرگ " مار بوای شنزار" یا کومار است که 30 تا 40 سانتیمتر طول دارد . این خزنده به خاطر خصوصیات بدنی گوناگونی که دارد جزو خانواده مارهای بزرگ محسوب می شود.
مواد سازنده ی سم مار ها .... :
سم مار مایعی است روغنی شکل و بر حسب نوع مار به رنگ سفید تا زرد پررنگ ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی می باشد. سم مار مخلوطی است از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیر پروتئینی از قبیل انواع لیپید ها ، کربوهیدرات ها ، نمک های مختلف فلزی و شبه فلزی ، ریبوفلاوین و آب. سم ماده ایست سرشار از آنزیم . در حدود 26 نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود 90 تا 92 درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می دهند ، که برخی از آنها روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند ، برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تار های ماهیچه ای می شوند.
همچنین سم مار حاوی مواد غیر پروتئینی می باشد شامل :
یون های مختلف فلزی ، چربیها ، کربوهیدرات ها و مواد رنگین ، چربی ها به صورت کلسترول و لسیتین ...
همچنین در سم چند نوع مار گالاکتوز و گلوکز تشخیص داده شده است.
در مورد یه راه کلی در تشخیص سمی و غیر سمی بودن ، 2 راه هست ، اولی که به نظر خودم هم کارامده ، تشخیص اندازه و نوع حرکت مار هست ، مارهای سمی همون طور که قبلا گفتم دم کوتاه و کلفت و طرز حرکت بطنی دارن ( با انبساط و انقباض ). در حالی که مار های غیر سمی از قطر وسط بدن تا انتهای دم باریک تر می شن و طرز حرکتشون هم مستقیم و مارپیچ هست .
اما راه دوم تشخیص گزش مار از روی آثار دندانی هست . ( یعنی متاسفانه وقتی کار از کار بگذره ) .
چون شکل و موقعیت دندان در مار های سمی و غیر سمی با هم تفاوت داره ، بنابراین با دقت در محل گزیدگی میشه سمی یا غیر سمی بودن اون رو فهمید .
نوع گزش مارهای غیر سمی :
در محل گزش این نوع مار ها ، اثر چهار ردیف دندانی یکسان که به صورت دو قوس آرواره است دیده میشه.
نوع گزش مارهای سمی :
در مار های سمی ، چون دندان های سمی از سایر دندان ها بلند تر هستن ، معمولا در قوس بیرونی تنها اثر یک یا چند دندان به صورت حفره ای ، ( در طرفین اثر دندانی قوس میانی ) دیده میشه . در ضمن در گزش مار های سمی ، از محل این حفره های کوچک دندانی که جای تزریق کننده سم هستن ، خونابه خارج میشه .
در تکمیل بحث مون در رابطه با این سئوال ، بد نمی دونم در مورد نشانه های مسمومیت از روی علایم ظاهری بدن صحبتی بشه .
نشانه های مهم مسمومیت حاصل از مارگزیدگی بر حسب انواع مار ها ، به شرح زیر خلاصه میشن :
گزش افعی ها :
معمولا ادرارهای خونی یا هموگلوبینوری و بعد ، عدم انعقاد خون ...
در هموگلوبینوری ، رنگ پلاسمای بدن قرمز یا تیره میشه . در ضمن گزش همه ی انواع افعی باعث عدم انعقاد خون نمیشه.
گزش افعی ها غالبا همراه درد شدید و علائم خونریزی موضعی و ظهور دانه های قرمز و چسبندگی خون در یکی دو ساعت اول هست .
گزش گروه آلاپیده مثل مار کبری :
سستی و خواب آلودگی و فلج حلق از علائم مهم به شمار می ره . خون ریزی یا هموراژی و عدم انعقاد خون هم دیده میشه . این نشانه ها در کمتر از یک ساعت ظاهر میشه و به سرعت پیشرفت می کنه ، به نحوی که سستی و اختلال دستگاه تنفسی و احیانا شوک قلبی رو همراه دارن .
در مورد شرایط زیست محیطی مار ها ، ببینید نمیشه گفت مار ها متعلق به مناطق خاصی مثل کویر ها یا جنگل ها و ... هستن ، در واقع این خزنده در خیلی جاها یافت میشه ، اما در کل مارها به 14 تیره تقسیم میشن که دو تیره از اونها فقط به حالت سنگواره دیده شده اند . از تیره های موجود ، انواع یک تیره اختصاصا در آب دریاها زندگی می کنن و دارای ویژگی های ریخت شناسی خاص خودشون هستن که این باعث میشه از مارهای خشکی جدا بشن . 11 تیره هم در خشکی یا کناره رودخانه ها و داخل مرداب ها و یا مناطق خشک و کویری به سر می برن .
اما یه نکته یی که برای تشخیص این موضوع کمکمون می کنه اینه که مارها معمولا در روز و نور مستقیم ، بی حرکت و ساکت هستن ، چون مارها عموما قوه بینایی بسیار ضعیفی دارن و به همین دلیل از روش منحصر به فردی برای جهت یابی استفاده می کنن ( زبان ، که اگر شد بعدا در موردش صحبت می کنیم ) . دید چشم مارها شطرنجیه و به دلیل فقدان پلک ، چشم اونها با نور مغایرت داره . در ضمن مار ها فاقد گوش شنوایی هستن و بنابراین تحرک اونها در شب و در تاریکی بیشتره . اکثریت صید مارها هم در شب صورت می گیره .
در نتیجه میشه گفت در جاهایی که نور زیادی هست ، حضور مار ها هم کمتر دیده میشه .
و اما بحث معالجه بعد از مار گزیدگی که خیلی هم مهم هست و دونستنش برای هر کسی فکر می کنم مفید باشه ، ولی قبلش اجازه بدین یکم در مورد سم مار ها صحبت کنیم .
انواع سم مارها رو میشه به دو دسته کلی تقسیم کرد :
زهر های مختل کننده جریان خون
زهر های اعصاب
زهر های جریان خون ، خون ، رگ ها و سایر بافت های بدن رو تجزیه و متلاشی می کنن . از بارز ترین علایم این نوع زهر ، عدم انعقاد خون هست .
زهر های اعصاب بر عکس قبلی ، اثر فلج کننده بر سیستم عضلانی ، دستگاه تنفسی و قلب دارن .
معمولا با توجه به نوع مار ، هر دو نوع سم با غلظتی متفاوت با یکدیگر مخلوط هستن . مثلا در زهر بسیاری از افعی ها ، میزان غلظت سم مختل کننده جریان خون بیشتره . در حالی که بسیاری از مار های کبری و سایر مار های سمی دارای زهری هستند که بر روی سیستم عصبی بدن اثر میذاره .
هر نوع مار زهری مخصوص به خودش داره که در ترکیب شیمیایی با زهر انواع مار های دیگه متفاوته . به همین دلیل تشخیص مار گزیده باید با واکسن و سرمی مداوا بشه که در برابر آن نوع زهر اثر و کارایی داره .
پشت الماسی غربی
اکثر مار مارگزیدگیهای منجر به مرگ در آمریکای شمالی ، در اثر گزش این مار زنگی می باشد. مار پشت الماسی غربی ، همچون مارهای زنگی دیگر در انتهای دمش عضو جغجغه مانندی دارد که برای ترساندن و فرار دادن حیوانات مهاجم آنرا تکان می دهد.
اسم علمی: کروتالوس اتراکس
اندازه: تا 1\2 متر (7پا)
محل زیست : کویر، چمنزارها
پراکندگی : جنوب و غرب آمریکا
نحوه تولید مثل: ماده در هر زایمان در حدود 12 نوزاد به دنیا می آورد.
رژیم غذایی: عمدتاَ جوندگان و پرندگان
افعی آمریکایی جنوبی
این بوای بزرگ آمریکای جنوبی سنگین ترین مار جهان است. او بیشتر عمر خود را در داخل ابهای گل آلود پنهان می شود و فقط چشمهایش را بالاتر از سطح اب نگه می دارد . هنگامی که یک طعمه به نزدیکی او می رسد این افعی به او حمله می کند و بوسیله بدن قوی و عضلانی خود به دور او می پیچد و او را می کشد.
اسم علمی: ایونکتس مورینوس
اندازه: قد تا 9 متر (30پا) وزن آن می تواند تا 225 کیلو (495) پوند افزایش یابد.
محل زیست: مردابها و رودخانه ها در جنگلهای بارانی و زمینهای باز.
پراکندگی: آبهای جنوبی از کلمبیا تا پاراگوئه
نحوه تولید مثل:ماده در حدود 40 نوزاد به دنیا می آورد که طول هر کدام 1 متر (3پا) می شود.
رژیم غذایی: عمدتاَ پرندگان و پستانداران شامل سگهای آبی آمریکا ، گرازهای آمریکایی می شوند.
این مار زیبای رنگی دارای یک دم انعطاف پذیر برای گیردادن به شاخه های درختان ، می باشد و بیشترعمر خود را روی درختان می گذراند . به جای آنکه به دنبال طعمه اش جستجو کند ، خود را به دور شاخه درخت می پیچد و منتظر می ماند تا حیوانات کوچک در دسترس او قرار گیرند . این مار هم مثل مارهای بوای دیگر ، سمی نیست.
اسم علمی: بویاکانینا
اندازه: قد تا 8/1 متر (6پا)
محل زیست: جنگلهای بارانی استوایی
پراکندگی: نواحی استوایی امریکای جنوبی
نحوه تولید مثل: نوزادان به محض انجام تخم ریزی از پوسته نازک تخمها بیرون می آیند.
رژیم غذایی: پستانداران کوچک ، پرندگان و مارمولکها
مامبای سبز شرقی
این مارمامبای سبز شرقی بسیار خطرناک ، یکی از تعداد نمونه هایی می باشد که خود را با زندگی بر روی شاخه های درختان سازگار کرده است . او یک صعود کننده حرفه ای می باشد و دارای بدنی سبز رنگ است که او را به خوبی در لابلای شاخه های درختان استتار می کند. این مار از مارمولکها و بعضی پرندگان کوچک تغذیه می کند. این مارمامبا بوسیله پیچاندن دمش به دور یک شاخه و پرت کردن بدن و سرش به سمت جلو به دیگران حمله می کند.
اسم علمی: دیندراسپس انگاستیپس
اندازه: قد تا 8/1 متر(6پا)
محل زیست: درختان ، بیشه زارهای درون چمنزارها
پراکندگی: شرق و جنوب آفریقا
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 12 تخم در سوراخ های زمین یا در تنه درختان مرده می ریزد. بعد از تقریباَ 20 هفته نوزادان از تخم بیرون می آیند.
رژیم غذایی : مارمولکها و پرندگان
مار قهوه ای استرالیایی
این مار سمی متعلق به گروه کبری ها است و گونه ای مهاجم و سریع است. وقتیکه به طعمه خود حمله ور می شود ، او را پشت سر هم می گزد و دندانهای نیش بلندی که در جلوی دهانش قرار دارند ، در بدن شکار فرو می کند. نوزادان این مار به شکل راه راه هستند ولی نوع بالغ ، قهوه ای رنگ و یا سبز تیره است.
اسم علمی: دیمانسیا تکستیلی
اندازه: قد تا 1/2 متر (7پا)
محل زیست: تیغستانها ، چمنزارهای خشک و سنگلاخی.
پراکندگی: شرق استرالیا ، ولز جنوبی جدید و کونیزلند.
نحوه تولید مثل: ماده ها تا 50 تخم می گذارند . بعداَ مارهای نوزاد به طول 15 سانتیمتر (6اینچ) از آنها بیرون می اید.
رژیم غذایی : مارمولک ، پرندگان و پستانداران کوچک.
پیتون فرشی
این مار استرالیایی ، در شب به شکار می پردازد .او با کمین کردن بر روی زمین یا روی درخت طعمه خود را غافلگیر می سازد. پیتونهای فرشی بدنشان از دیگر پیتونها کشیده تر است و دارای دمی گیر کننده هستند که می توانند با آن شاخه را محکم بگیرند . آنها از حیوانات کوچک تغذیه می کنند و بجای فشار دادن شکار عموماَ با گاز گرفتن شکار خود را از پا در می آورند.
اسم علمی: مارلیا ارگس
اندازه: قد تا 6/3 متر (11پا)
محل زیست: جنگلها ، تیغستانها ، معمولاَ نزدیک آبها
پراکندگی : استرالیا ، گینه نو
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 40 تخم می گذارد و بعد روی آنها می خوابد.
رژیم غذایی: پرندگان ، پستانداران کوچک.
این مار ، بر خلاف بیشتر مارها که به خوبی در محیط خود استتار هستند ، به اسانی قابل دیدن می باشد. احتمالاَ رنگهای روشن روی بدنش به حیوانات دیگر اخطار می کند که او سمی است. مارهای مرجانی روی زمین شکار می کنند . در جنگلها به آهستگی به جلو حرکت می کنند و گاهگاهی سر خود را به زیر برگها می برند و به دنبال حیوانات کوچک می گردند.
اسم علمی: میکروروس نیگروسینکتوس
اندازه: قد تا 91 سانتیمتر (3پا)
محل زیست: جنگلهای خشک و مرطوب استوایی
پراکندگی: نواحی مرکزی آمریکا ، نواحی شمالی آمریکای جنوبی.
نحوه تولید مثل:ماده در حدود 10تا20 تخم می گذارد.تخمها بعد از چند هفته می شکنند و نوزاد بیرون می آید.
رژیم غذایی: قورباغه ، مارمولک و مارهای کوچک
مار آبی زیتونی
مانند مارهای آبی دیگر ، مار ابی زیتونی ، دمی پهن دارد که از آن برای جلو راندن خود در اب استفاده می کند . او از ماهی تغذیه می کند و سمی فوق العاده کشنده دارد که می تواند در عرض چند ثانیه طعمه اش را از پا در آورد . مارهای آبی هوا تنفس می کنند و مجبورند در فواصلی معین به سطح آب بیایند.
اسم علمی: آیپیوسوروس لائویس
اندازه: قد تا 5/1 متر (5پا)
محل زیست: صخره ه
در مار ها ، رفتار های فردی مثل انگیزه های گرسنگی ، جفت طلبی ، جفتگیری ، انحراف جنسی ، دفاع و تهاجم ، مسکن گزینی ، تغییر مکان و نیز ساعت زیست شناختی دیده می شود .
مار به هنگام گرسنگی در طلب طعمه و صید به حرکت در می آید و به محض شناسایی طعمه بی حرکت بر جای می ماند . تشخیص طعمه به وسیله ی زبان است . تغییر مکان و یا تغییر جهت طعمه را هم به کمک زبان ردیابی می کند . اگر طعمه قصد دور شدن داشته باشد ، مار به آرامی طوری به سوی او می خزد که طعمه متوجه حرکت او نمی شود . پس از آنکه طعمه را در شرایط مناسب یافت ، با حمله ای فوق العاده سریع و برق آسا که به ندرت به خطا می رود به دور شکار می پیچد و یا آن را در دهان می گیرد.
مار های سمی با تزریق مقداری سم به طعمه و مار های غیر سمی با فشار به صید از تحرکش می کاهند و آن را برای بلع آماده می سازند.
اغلب مار ها در هنگام گرسنگی ، برای صید شکار ولع زیادی از خود نشان می دهند و اگر طعمه کوچک باشد ، چندین طعمه را می بلعند . اما مار ها وقتی که سیر باشند به فکر ذخیره سازی غذا و جمع آوری طعمه نیستند.
چه بسا دیده شده که موشی از سر و کول مار سیر در قفس بالا و پایین می رود ، بدون آنکه طعمه ی آن شود .
مار ها در حضور عوامل محرک از قبیل صدا و نور از صید و خوردن طعمه خودداری می کنند.
مار های پرنده خوار برای صید شکار خود را در حالت عمودی به شکل شاخه درخت در می آورند . پرنده کوچک به هنگام نشستن بر روی این شاخه ی دروغین بلعیده می شود .
چرا زبان مارها چنگال‌مانند است؟
هزاران سال است که زبان چنگال‌مانند مارها توجه مردم را به خود جلب کرده و به پیشنهاد فرضیه‌های گوناگونی پیرامون آن انجامیده است. در بسیاری از فرهنگ‌ها و آیین‌ها، زبان چنگال‌مانند نمادی از بدجنسی و فریبکاری است. ارسطو، نخستین پژوهشگری است که در مورد اهمیت کارکردی زبان چنگال‌مانند مارها نظر داده است.
به نظر او، این ویژگی باعث دو برابر شدن لذت احساس چشایی می‌شود. ۱۹ قرن پس از او، هودیرنا بیان کرد که زبان چنگال‌مانند برای پاک کردن ذر ه‌های خاک از سوراخ‌های بینی به کار گرفته می‌شود؛ زیرا مارها همیشه روی زمین می‌خزند یا در سوراخ‌ها و غارچه‌های زیرزمینی پیش می‌روند. نظریه‌‌های دیگری نیز بیان شد. از جمله، مارها با چالاکی حشر ه‌های کوچک را بین نوک‌های زبان چنگال‌مانندشان به دام می‌اندازند. در آغاز قرن بیستم نیز برخی بر این باور بودند که زبان مار یک اندام لامسه است که جانور آن را برای ضربه زدن به زمین به کار می‌گیرد (درست مانند کاری که یک نابینا با عصایش انجام می‌دهد.)
از میان این خیال‌پردازی‌ها، نظر ارسطو به واقعیت نزدیک‌تر است. امروزه ما می‌دانیم که مارها از زبانشان برای دریافت پیام‌های شیمیایی بهره می‌گیرند. اما، بر خلاف نظر ارسطو، این اندام به احتمال زیاد در حس چشایی دخالتی ندارد.
در سال ۱۹۲۰، برومن نظریه‌ای پیشنهاد کرد که به نظر می رسید از پختگی زیادی برخوردار است: هنگامی که مار زبانش را به درون دهانش می‌کشد، نوک‌های زبان چنگال‌مانندش را درون دو سوراخ ریز در دو سوی سقف دهانش می‌گذارد. از این راه، مواد شیمیایی محرکی که در اثر تماس نوک‌های زبان با زمین یا چیزهای گوناگون، گردآوری شده است، از راه آن سوراخ‌ها به اندام‌های بویایی ویژه‌ای به نام اندام‌های جاکوبسون یا ومرونازال(VNO) می‌رسند
. این اندام‌ها در مارها، سوسمارها و بیشتر پستاندارن به‌خوبی توسعه پیدا کرده‌اند. آنها دستگاه‌های بویایی ثانویه هستند که به طور ویژه برای شناسایی فرومون‌ها، یعنی مواد شیمیایی که جانور به عنوان پیغام برای دیگر جانوران هم گونه‌اش می‌فرستد، تکامل یافته‌اند. اما در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، شواهد آزمایشگاهی و مقایسه‌ای، نظریه‌ی برومن را با پرسش‌های مهمی روبه‌رو کردند
:
۱) تهیه‌ی فیلم با کمک پرتوهای ایکس نشان داد که وقتی زبان به درون دهان کشیده می‌شود، پیش از بسته شدن دهان، در غلاف ویژه‌ی خود قرار می‌گیرد. در حقیقت، نوک‌های زبان به سوراخ‌های VNO وارد نمی‌شوند. در عوض، مولکول‌های شیمیایی روی یک جفت برآمدگی بالشتک مانند در کف دهان جای می‌گیرند. بسته شدن دهان، این بالشتک‌ها را به سوی سوراخ‌های VNO می‌راند و از این راه مولکول‌های محرک به این اندام‌ها راه می‌یاب
ند.
۲) هر چند اندام‌های VNO در بسیاری از خزندگان از جمله سوسمارها به‌خوبی توسعه یافته‌اند، اما شمار اندکی از آنها دارای زبان چنگال‌مانند هستند. به علاوه، در بیشتر خزندگان زبان تنها مقدار اندکی شکافته شده است. روشن است که نوک‌های این گونه زبان‌ها نمی‌توانند به سوراخ‌های اندام‌های VNO وارد شوند. با وجود این، چنین گونه‌هایی به نحو کارآمدی مواد شیمیایی را در اختیار این اندام‌ها می‌گذارند
.
اگر زبان برای جایگیری در اندام‌های VNO چنگال‌مانند نشده است، چه نقشی را برای شکل چنگال‌مانند آن می‌توان در نظر گرفت ؟
در سال ۱۹۹۴، شوینگ پاسخ مستندی را برای این پرسش فراهم کرد. به نظر او زبان چنگال‌مانند به مار توان درک محرک‌های شیمیایی موجود در دو نقطه را به طور همزمان می‌دهد. بدین خاطر مار می‌تواند شیبی از مواد شیمیایی محرک را دنبال کند. به دست آوردن دو برداشت همزمان، توانایی مار را در دنبال کردن دقیق‌تر مسیر فرمون‌ها افزایش می‌دهد. این توانایی در جست و جوی شکار و جفت از اهمیت زیادی برخوردار است. این درک شیمیایی فضایی، شبیه دیگر دستگاه‌های درک فضایی است که بر اساس تحریک همزمان دو اندام حسی جدا از هم کار میکنند. برای نمونه، فاصله‌ی زمانی بین ورود صدا به یک گوش و به گوش دیگر و اختلاف شدت صداهای رسیده به دو گوش، توانایی تعیین دقیق جهت صدا را به ما می‌دهد.
شواهد زیادی از نظریه‌ی شوینگ پشتیبانی میکنند
:
۱)مارها و سوسمارهایی که زبان آنها چنگال مانند است، با مهارت بسیار زیاد مسیرهای بودار را دنبال میکنند، اما سوسمارهایی که زبان آنها تنها اندکی شکاف دارد، این مسسیرها را پیگیری نمی‌کنند
.
۲) مارها و سوسمارهای با زبان چنگال‌مانند، وقتی با مواد بودار روبه‌رو می‌شوند، نوک‌های زبانشان را از هم دور میکنند تا با این کار فاصله بین نقطه‌های نمونه‌برداری را افزایش دهند و شیب ماده‌ی شیمیایی را بهتر درک کنند.
۳) بریدن بخش چنگال‌مانند زبان باعث می شود جانور نتواند مسیرهای بودار را دنبال کند. با وجود این، آزمایش‌ها نشان می‌دهند که در این حالت اندام‌های VNO مواد شیمیایی را دریافت میکنند و بروز پیام‌های عصبی در آنها دیده است.
۴) اگر یکی از سوراخ‌های VNO را ببندیم، جانور نمی‌تواند مسیرهای بودار را دنبال کند و در عوض به سوی سوراخ بسته نشده گردش می‌کند.
۵) بررسی دستگاه عصبی نشان می‌دهد که هر یک از نوک‌های زبان با یک هسته‌ی عصبی در سوی دیگر مغز مرتبط است و دو هسته از راه دو نیمکره‌ی مغز با هم در ارتباط هستند. این آرایش همانند وضعیت مرکزهای شنوایی در پستانداران و پرندگان است که اجازه تعیین موقعیت صدا را به آنها می‌دهد
.
۶) در سوسمارها بین میزان چنگال بودن زبان و روش جست و جوی شکار رابطه معنی‌داری وجود دارد. دسته‌ای از سوسمارها در کمین شکار می‌نشیند و نیازی به دنبال کردن آن ندارند. در حالی که گروه دیگر، با تکاپوی گسترده در محیط به شکار خود دست می‌یابند. توانایی دنبال‌کردن دقیق مسیری که به منبع غذا می‌رسد، برای جانوری که بخش زیادی از انرژی‌اش را در راه جست و جوی شکار هزینه می کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. زبان چنگال مانند در این گروه به خوبی توسعه یافته است.
در راسته‌های دیگر نیز گیرنده‌های شیمیایی دوتایی برای هدایت جانور به سوی شکار یا جفت تکامل یافته‌اند. برای نمونه، شب‌پره‌های کولی نر (Porthetria dispar) دارای دو آنتن بزرگ، ظریف و حساس به مواد شیمیایی هستند که با کمک آنها جفت‌شان را در مسافت‌های بسیار دور هم شناسایی میکنند. یک نوع سوسک حشره‌خوار هم با کمک یک جفت آنتن قاشق مانند که از دو سوی سرش بیرون زده‌اند، مسیر فرمون‌های مورچه‌ها را دنبال و آنها را شکار می‌کند.
مواد سازنده ی سم مار ها
سم مار مایعی است روغنی شکل و بر حسب نوع مار به رنگ سفید تا زرد پررنگ ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی می باشد. سم مار مخلوطی است از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیر پروتئینی از قبیل انواع لیپید ها ، کربوهیدرات ها ، نمک های مختلف فلزی و شبه فلزی ، ریبوفلاوین و آب. سم ماده ایست سرشار از آنزیم . در حدود 26 نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود 90 تا 92 درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می دهند ، که برخی از آنها روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند ، برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تار های ماهیچه ای می شوند.
همچنین سم مار حاوی مواد غیر پروتئینی می باشد شامل :
یون های مختلف فلزی ، چربیها ، کربوهیدرات ها و مواد رنگین ، چربی ها به صورت کلسترول و لسیتین ...
همچنین در سم چند نوع مار گالاکتوز و گلوکز تشخیص داده شده است.
نقش مذهبی مار ها در دنیا
مارها در گذشته به عنوان قدرتی ماورای طبیعت در مذهب رایج زمان نمودار شده و مورد پرستش بوده اند .
تقدیس و پرستش مار را " افیولاتری " می نامند ، برخی از پژوهندگان از بررسی آثار به دست آمده در مورد پرستش مار به این نتیجه رسیده اند که منشا این پرستش از خاور نزدیک بوده و از آنجا به سایر جاها رفته است . در حالی که برخی دیگر گذشته های دور و پرستش و احترام مار در آن رایج بوده و این سنت کم و بیش تاکنون باقی مانده است .
این احترام و پرستش به حدی است که گفته می شود معتقدین ، اغلی مار کبری را به عنوان نیکوکاری ، از معرکه گیر ها و درویشها می خرند و آن را آزاد می سازند .
مار در مذهب هندو مقدس شناخته شده است . هندو هایی که این جانور را مستقیما پرستش نمی کنند نیز ، از کشتن یا آزار آن خودداری می کنند . هندو مذهبان بنگال گویا هنوز " مانازا" را که مظهر ماری یر ضد مار های دیگر بوده مقدس می شمارند .
در ادبیات مذهبی مردمان هند " سشا " مار بزرگ هفت سر مراقب و سایبانی است برای خدای " ویشنو " .
پیکره " شیوا " خدای مخرب هندو ها را مار ها احاطه کرده اند و خود او هم حلقه ای از مار بر سر دارد . 'گفته می شود مردم محلی هنوز هم در روز عید شیوا ، تصویر مار را بر روی دیوار منازل خود می کشند .
معابر هندی که مار در آنها مورد پرستش است ، بیشتر در کنار چشمه های معدنی قرار دارند تا بدین وسیله قدرت شفابخشی این چشمه ها را به مار نسبت دهند .
در پالمیر چشمه مقدسی هست به نام " اوفه آ " ، محافظ این چشمه را یک مار ماده می دانند و معتقدند هنگامی که مار خشمگین شود ، مانع جریان آب می گردد . مار در یونان قدیم و روم باستان هم به عنوان موجودی مقدس مورد احترام و ستایش بوده است .
یونانیها اعتقاد داشته اند که قهرمانان افسانه ای سرزمین کهن ایشان قدرت خود را از این جانور کسب می کرده اند .
در ادبیات مذهبی یونان آمده است که چون هنگام جنگ بین کشور ایران و یونان ، مار معبد " اسکلپیوس" غذای خود را نخورد ، مردم یونان آن را نشانه ای از آن گرفتند که خدایان یونان در مقایل حمله ایرانیها آنها را حفظ نخواهند کرد و در نتیجه شهر ها را تخلیه کردند
بزرگترین گونه مار شناخته شده در جهان که آناکوندا (Anaconda) نام دارد که در آمریکای جنوبی یافت می شود. اولین نمونه از این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است،
این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است، با طولی معادل حدود 11 متر در سال 1944 توسط کاوشگران نفت، در شرق کلمبیا کشف شد.
کلنل پرسی اچ. فاوست (Colonel Percy H. Fawcett) از افسران اسبق ارتش انگلیس که در تاریخ فوق در محل حضور داشته در این باره می گوید :
"ما درون قایق به آرامی مشغول حرکت بودیم، ناگهان یک سر مثلثی شکل و یک بدن مواج به طول چندین متر در مقابل ما پدیدار گشت، من بلافاصله اسلحه ام را در پشت این حیوان قرار دادم و به محض شلیک، مار عظیم الجثه حرکاتی سریع و غیر قابل کنترل را آغاز نمود، به طوری که قایق ما تقریبا در حال واژگون شدن بود."
در ادامه توضیحات فاوست ذکر شده که سرانجام چگونه این جانور عظیم الجثه را متوقف کردند و به بررسی سایز بدنش پرداختند و طول این جانور حدود 19 متر و قطر آن را حدود 31 سانتی متر تخمین زده شد.
آناکوندا که در مواردی مار بزرگ آبی یا هیولای دریاچه نیز نامیده شده، می تواند در آب های روان زندگی کند. مانند گونه های دیگر مارها، آناکوندا نیز گوشتخوار است اما برخلاف اغلب هم نوعانش که از زهر خود برای کشتن یا از پا انداختن طعمه استفاده می کنند، آناکوندا همانند پایتون (python نوعی مار بوا) با اعمال فشار، جان طعمه را می گیرند. در حقیقت پایتون ها به دور حیوانی که قصد شکارش را دارند، می پیچند و با استفاده از ماهیچه های قدرتمند خود طعمه را تا جایی که دیگر قادر به نفس کشیدن نباشد، می فشرند.
پایتون ها دسته ای از مارهای غیر سمی و زیرشاخه مارهای بوا یا Pythoninae هستند، وجه تمایز Python ها با مارهای بوا در داشتن دندان در آرواره پایینی است.
آناکونداها در مقایسه با پایتون ها مارهای بزرگتر و سنگین تری هستند و قطرشان نیز بیشتر است. شاید به این دلیل است که آناکونداها به عنوان مارهای آبی بر خلاف پایتون ها برای بالا رفتن از درخت هیچ زحمتی به خود نمی دهند.
آناکوندایی که توسط مردم اسیر شده است. این گونه از مارها از خانواده مارهای بوا به رنگ سبز تیره با خط و خال های دورانی شکل است و عموما در نواحی گرم و مرکزی آمریکای جنوبی سکونت دارد، در مواردی "مار بوای آبی" نیز به آن اطلاق می شود. از آنجائیکه بیشتر وزن این مار غول پیکر را مایعات تشکیل می دهند، آناکونداهایی که داخل آب زندگی کی کنند، نسبت به مارهایی که بر روی درخت ساکنند، رشد بیشتری دارند.
آناکونداهای ساکن آب معمولا برای شکار، به محض اینکه طعمه وارد آب می شود، به سمتش حمله ور شده و او را با فشار در داخل آب خفه می کنند.
تغذیه و مشکلات هضم
اغلب مارهای بزرگ پس از به دام انداختن طعمه، آن را یک جا می بلعند و علیرغم اینکه فک مارها از لحاظ فیزیکی به گونه ای است که می تواند از اتصال جمجمه تا اندازه دلخواه باز شود، قادر است شکارهایی بزرگ تر از قطر خود را نیز ببلعد، در واقع دو فک این حیوان توسط رباطی با خاصیت ارتجاعی به هم متصلند.
زمانی که لاشه حیوانی درون شکم مار قرار دارد، لازم است پیش از اینکه در روده فاسد شود، هضم گردد. اگر مار نتواند قبل از پخش باکتری در بدنش طعمه بلعیده شده را هضم نماید، مجبور به بالا آوردن آن می گردد و در صورتی که امکان چنین کاری نباشد، احتمال دارد مار در اثر مسمویت غذایی از بین برود.
آناکونداهای عظیم الجثه معمولا حیواناتی چون آهو، خوک، ماهی و کروکودیل های کوچک را شکار می کنند. این مار در ابتدا گردن طعمه را به دندان می گیرد و پس از آن با تلاش کل بدن جانور را می بلعد.
هر چند آناکوندا را بزرگترین مار می شناسند، نوعی پایتون در سال 1912 در اندونزی می زیسته که ظاهرا بزرگترین حیوان در گونه خود بوده است. آناکونداهای کلمبیا نیز در زمره عظیم الجثه ترین نمونه های این حیوانات به شمار می روند.
پایتونی که در حال خفه و خرد کردن یک آهو است. حمله به انسان در مورد شکار انسان ها توسط مارهای بزرگی چون پایتون ها و آناکونداها، موارد متعددی گزارش شده از جمله اینکه در سال 1972 یک پایتون در کشور برمه پسر بچه ای 8 ساله را خورد، در سال 1927 نیز شخصی به منظور فرار از بارش باران به زیر درختی پناه می گیرد، دوستانش که پس از مدتی تنها کلاه و کفش های او را یافته بودند با کشتن یک پایتون که در آن حوالی به سر می برد، بدن فرد قربانی را داخل شکم مار پیدا کردند.
عجیب است بدانیم اغلب حملاتی که توسط مارهای بزرگ به انسان ها اتفاق می افتد، بر خلاف تصور ما در جنگل نیست، بلکه در حومه شهرها رخ می دهد. بسیار دیده شده که افرادی پایتون را جزو حیوانات خانگی نگهداری می نمایند، اما باید در نظر داشت که همواره احتمال خطر حمله این حیوان وجود دارد.
در سال 1993 یک نوجوان 15 ساله با وزنی معادل 95 پوند توسط یک پایتون خانگی مورد حمله قرار گرفت. این مار با 11 فوت طول (حدود 3.5 متر ) و 53 پوند وزن، جثه متوسطی داشت اما با تلاش اندکی توانسته بود این پسر را ببلعد. به هر حال مارهای بزرگ علیرغم زیبایی قابل تحسین، می توانند خطرناک باشند و لزوما تنها در جنگلها نیست که به انسان ها آسیب می رسانند.
بزرگترین مار زنده جهان
در روزهای آخر سال 2003، خبر به دام انداختن یک پایتون عظیم الجثه در کشور اندونزی اعلام شد. طبق این گزارشات جانور فوق حدود 15 متر طول و 443 کیلوگرم وزن دارد و در حال حاضر بزرگترین مار زنده جهان محسوب می شود
درباره مارها
مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی می باشند که می خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم.
تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی میباشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و میتوانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
کجا را برای زندگی انتخاب میکنند
این موجودات بجز در قطب جنوب تقریبا" در سایر قسمت های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود انتخاب می کنند. کنار رودخانه ها باتلاقها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان می باشد. گونه های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می پرند.
نحوه شکار
بزرگترین دلیل ترس مردم از مارها عدم شناخت دقیق می باشد. در این شکل مادر و فرزندی را ملاحظه می کنید که یک پیتون در دست دارند. خطر مارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه های خود می توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می دهند تا جانور - یا انسان ! - از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می مانند تا طعمه از پای در آید.
پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنرا هضم کنند.
غذای مورد علاقه مارها
با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و ... را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگتری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون (Python) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.
تولید مثل مارها
اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید مثل میکنند. تخم مارها بسیار سفت می باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه ای که در برخی موارد نوزادان بدون کمک مادر نمی توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آن است که مارهای ماده برای حفاظت از تخم ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولد نوزادان نگاه می دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود به هنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند که به Egg Tooth معروف است و توسط آن قاعدتا" باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند.
انواع مار
در جهان نزدیک به بیش از ۲۰۰۰ نوع مختلف مار وجود دارد که در خشکی و زیر زمین و در آب و گاهی هم بر روی درختان زندگی میکنند. این خزنده، تقریباً در همه جای کره زمین به جز مناطق قطبی و برخی جزیره‌ها، یافت می‌شود.
مارهای چمباته‌زن
مارهای چمباته زن بزرگترین مارهای دنیا هستند و شامل پیتونها و بواها میباشند. آنها غیر سمی هستند و حیوانات دیگر را با فشار دادن و له کردن از پا در می‌آورند. مارهای جمع شونده دور شکار خود می‌پیچند و بتدریج حلقه راتنگ تر میکنند تا حیوان خفه شود آنها نیز مانند مارهای دیگر قادر به جویدن نیستند و شکار خود رابه یکباره می‌بلعند.
مارهای زهری
حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که میتوانند انسان را به هلاکت برسانند. یک مار زهری سم خود را از طریق نیشهایش که یا توخالیند و یا شیار دارند تزریق می‌کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می‌نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.
افعی شاخدار
مارهای زهردار
با وجود فراوانی گونه‌های مار در جهان، فقط ۲۰ درصد از مارها، سمّی هستند که معمولاً با وجود نشانه‌هایی از قبیل دم نازک و وجود دو دندان تیز توخالی که در ابتدایش سوراخی دارد شناسایی می‌شوند و بقیه مارها غیرسمّی هستند. هم چنین از این ۲۰ رصد مارهای زهردار، فقط ۷۵ درصد آنها قادر هستند با زهرشان انسان را از پا درآورند. دندانهای نیش مارهای زهری، در فک بالای دهان آنها قرار گرفته و با غده‌های سمّی که در سر مار قرار دارند در ارتباط هستند. با کشیدن دندان مار نمی‌شود برای همیشه با خیال آسوده از نیش مار زهری در امان بود چرا که دندانهای نیش در دهان مارهای زهری مجدّداً رویش میکنند. مار زهری به کمک این نیش‌ها زهر را به بدن شکار خود تزریق می‌کند و این گونه می‌کوشد تا جانش را بگیرد یا حداقل او را ناتوان و بی‌هوش سازد تا با خیال راحت به خوردن گوشتش بپردازد. تمام مارهای زهری علاوه بر نیش، دندان نیز دارند. در نتیجه، تمام مارهای زهری علاوه بر نیش زدن گاز هم می‌گیرند.
مار زنگی
از نوع مار زنگی نزدیک به ۱۲ نوع مختلف در جهان وجود دارد. مارهای زنگی را از زنگوله‌ای که در ته دم خودشان دارند به راحتی می‌توان تشخیص داد. هر چند دم این مار طوری ساخته شده‌است که در هنگام حرکت و جنبیدن صدای زنگ درآید ولی با این وجود صدای اصلی زنگوله دم مار بر اثر لرزش دم توسّط خود مار، تنها زمانی انجام می‌پذیرد که مار از چیزی احساس خطر بکند.
افعی
افعی نیز که بیشتر در جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود، همانند مار زنگی است. هر دوی آنها علاوه بر آنکه مانند مارهای دیگر از جلو حرکت میکنند، قادر به حرکت از سمت پهلو نیز هستند. افعی‌ها تنها مارهای زهری در اروپا هستند.
خانواده‌های مارها
ناکورماریان
اژدرماران • اژدرماران کوتوله • آفتاب‌ماران • بولیرماران • پایتونان • پایتونان مکزیکی • دشنه‌ماران • دُم‌سپرماران • زگیل‌ماران • قمچه‌ماران • کَفچه‌ماران • گَرزه‌ماران • لوله‌ماران • لوله‌ماران آسیایی • لوله‌ماران کوتوله
کورماریان
قلمی‌ماران • کورماران • کورماران آمریکایی
تغذیه
بیشتر مارها از موش تغذیه می کنند هر چند که پرندگان،خزندگان و دوزیستان هم از جمله شکارهای مورد علاقه شان می باشند.
پیتون فرشی
این مار استرالیایی ، در شب به شکار می پردازد .او با کمین کردن بر روی زمین یا روی درخت طعمه خود را غافلگیر می سازد. پیتونهای فرشی بدنشان از دیگر پیتونها کشیده تر است و دارای دمی گیر کننده هستند که می توانند با آن شاخه را محکم بگیرند . آنها از حیوانات کوچک تغذیه می کنند و بجای فشار دادن شکار عموماَ با گاز گرفتن شکار خود را از پا در می آورند.
اسم علمی: مارلیا ارگس
اندازه: قد تا 6/3 متر (11پا)
محل زیست: جنگلها ، تیغستانها ، معمولاَ نزدیک آبها
پراکندگی : استرالیا ، گینه نو
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 40 تخم می گذارد و بعد روی آنها می خوابد.
رژیم غذایی: پرندگان ، پستانداران کوچک.
مارها را بهتر بشناسیم
مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی می باشند که می خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم.
تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی میباشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و میتوانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود.
کجا را برای زندگی انتخاب میکنند
این موجودات بجز در قطب جنوب تقریبا" در سایر قسمت های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود انتخاب می کنند. کنار رودخانه ها باتلاقها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان می باشد. گونه های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می پرند.
نحوه شکار
خطر مارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه های خود می توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می دهند تا جانور - یا انسان ! - از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می مانند تا طعمه از پای در آید.
پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنرا هضم کنند.
غذای مورد علاقه مارها
با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و ... را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگتری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون (Python) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.
تولید مثل مارها
اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید مثل میکنند. تخم مارها بسیار سفت می باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه ای که در برخی موارد نوزادان بدون کمک مادر نمی توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آن است که مارهای ماده برای حفاظت از تخم ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولد نوزادان نگاه می دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود به هنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند که به Egg Tooth معروف است و توسط آن قاعدتا" باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند
فرق بین مار سمی و غیر سمی :
1 . مار های سمی دارای سری مثلثی ، مردمک چشم عمودی ، دمی کوتاه و کلفت و طرز حرکت بطنی می باشند.
2 . مار های غیر سمی دارای سری گرد یا بیضی شکل ، مردمک چشم گرد و از قطر میانی بدن تا انتهای نوک دم باریک می شوند و طرز حرکتشان مستقیم و مارپیچ است .
3 . مار های سمی کبرا (که شخصا خیلی دوسشون دارم) و کفچه مار ایران کلیه مشخصات یک مار غیر سمی را دارا می باشند و فقط در حالت دفاعی مشخصه یک مار سمی را بخود می گیرند.
4 . مار های نیمه سمی کلیه مشخصات مار غیر سمی را دارا می باشند و تنها فرق آنها با مار غیر سمی دم متوسط آنها می باشد که کمی کوتاهتر از غیر سمی و کمی بلند تر از مار های سمی می باشد . (مثل یله مار و طلحه مار)
سمی ترین مار شناخته شده :
ماری که دارای قوی ترین زهر است ، نوعی مار زمینی استرالیایی است ، که طبق محاسبات انجام شده ، مقدار زهری که این مار در یک بار نیش زدن تزریق می کند برای کشتن 400 انسان کافیست . زهر ببر مار ، ده بار قوی تر از مار زنگی بر انسان اثر می گذارد .
مار سمی دیگر در استرالیا " مار تایپان" است . این مار 3 متر طول دارد و رنگ آن قهوه ای می باشد و دارای زهری تقریبا برابر با ببر مار است.
همچنین قوی ترین زهر ها به مار های دریایی نیز تعلق می گیرد . این مارها 2 متر طول دارند و اغلب در اقیانوس آرام زندگی می کنن
واکنش های رفتاری مار ها :
در مار ها ، رفتار های فردی مثل انگیزه های گرسنگی ، جفت طلبی ، جفتگیری ، انحراف جنسی ، دفاع و تهاجم ، مسکن گزینی ، تغییر مکان و نیز ساعت زیست شناختی دیده می شود .
مار به هنگام گرسنگی در طلب طعمه و صید به حرکت در می آید و به محض شناسایی طعمه بی حرکت بر جای می ماند . تشخیص طعمه به وسیله ی زبان است . تغییر مکان و یا تغییر جهت طعمه را هم به کمک زبان ردیابی می کند . اگر طعمه قصد دور شدن داشته باشد ، مار به آرامی طوری به سوی او می خزد که طعمه متوجه حرکت او نمی شود . پس از آنکه طعمه را در شرایط مناسب یافت ، با حمله ای فوق العاده سریع و برق آسا که به ندرت به خطا می رود به دور شکار می پیچد و یا آن را در دهان می گیرد.
مار های سمی با تزریق مقداری سم به طعمه و مار های غیر سمی با فشار به صید از تحرکش می کاهند و آن را برای بلع آماده می سازند.
اغلب مار ها در هنگام گرسنگی ، برای صید شکار ولع زیادی از خود نشان می دهند و اگر طعمه کوچک باشد ، چندین طعمه را می بلعند . اما مار ها وقتی که سیر باشند به فکر ذخیره سازی غذا و جمع آوری طعمه نیستند.
چه بسا دیده شده که موشی از سر و کول مار سیر در قفس بالا و پایین می رود ، بدون آنکه طعمه ی آن شود .
مار ها در حضور عوامل محرک از قبیل صدا و نور از صید و خوردن طعمه خودداری می کنند.
مار های پرنده خوار برای صید شکار خود را در حالت عمودی به شکل شاخه درخت در می آورند . پرنده کوچک به هنگام نشستن بر روی این شاخه ی دروغین بلعیده می شود .
=======================================
چرا گاهی اوقات مار ها غذا نمی خورند ؟
غذا نخوردن مار ها می تواند علت بیماری یا غیر از آن باشد . اگر شرایط محیط زیست جانور از قبیل دما ، درصد رطوبت و مقدار روشنایی از حد معمول لازم برای زندگی تغییر کند ، طبیعتا تغذیه مار مختل می شود ، بنابراین در مواردی که مار از خوردن امتناع می ورزد ، ابتدا باید عوامل محیطی را مورد بررسی قرار داد . دمای محیط نگهداری مار در روز بین 25 تا 30 درجه سانتیگراد است و در شب نباید از 20 درجه کمتر باشد.
مار ها از محیط پر جنب و جوش و پر سر و صدا گریزانند و به طور طبیعی خود را از معرض دید پنهان نگه می دارند .(اگه خواستن شما رو بخورن دادو فریاد کنید .... ) برای تعبیه محیط امن برای آنها می توان شیشه قفس را از کف تا ارتفاع 30 سانتیمتر با رنگ سیاه تیره کرد تا مار در پشت آن پناه گیرد . برخی از مارها در شب تغذیه می کنند و برخی در روز .
ضمنا مارها بر حسب نوع از رژیم غذایی ویژه ای پیروی می کنند . برخی تخم خوار هستند ، برخی از دیگر خزندگان یا جوندگان و برخی هم از غورباقه یا ماهی تغذیه می کنند. انواعی هم به علت کوچکی دهان و نوع اتصال استخوانی آن از کرم و حشرات استفاده می کنندکه باید در امر تغذیه مورد توجه قرار گیرد.
معمولا پس از مناسب شدن شرایط محیط زیست ، مار شروع به کار تغذیه می کند ولی اگر مدت غذا نخوردن طولانی باشد به طوری که مقدار زیادی از وزن و اب بدن را از دست بدهد ، خود جانور قادر به تغذیه نخواهد بود و باید به اجبار تغذیه شود .
طولانی ترین مار دنیا :
یک نوع از چهار نوع " مار آناکوندای" آمریکای جنوبی که " آناکوندای بزرگ " نام دارد ، که طول آن به 9 متر می رسد.
طول 10 متر تا به امروز در فقط در " مار پیتون شبکه دار " در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که لقب درازترین مار دنیا را به خود اختصاص داده است.البته این مار هم فقط در موارد استثنایی به چنین طولی می رسد . مار های آناکوندا بسیار سنگین تر از مار های پیتون هستند . آنها وقتی بزرگ می شوند تا بیش از 200 کیلوگرم وزن پیدا می کنند .
کوچکترین مار در خانواده مارهای بزرگ " مار بوای شنزار" یا کومار است که 30 تا 40 سانتیمتر طول دارد . این خزنده به خاطر خصوصیات بدنی گوناگونی که دارد جزو خانواده مارهای بزرگ محسوب می شود.
مواد سازنده ی سم مار ها .... :
سم مار مایعی است روغنی شکل و بر حسب نوع مار به رنگ سفید تا زرد پررنگ ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی می باشد. سم مار مخلوطی است از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیر پروتئینی از قبیل انواع لیپید ها ، کربوهیدرات ها ، نمک های مختلف فلزی و شبه فلزی ، ریبوفلاوین و آب. سم ماده ایست سرشار از آنزیم . در حدود 26 نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود 90 تا 92 درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می دهند ، که برخی از آنها روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند ، برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تار های ماهیچه ای می شوند.
همچنین سم مار حاوی مواد غیر پروتئینی می باشد شامل :
یون های مختلف فلزی ، چربیها ، کربوهیدرات ها و مواد رنگین ، چربی ها به صورت کلسترول و لسیتین ...
همچنین در سم چند نوع مار گالاکتوز و گلوکز تشخیص داده شده است.
در مورد یه راه کلی در تشخیص سمی و غیر سمی بودن ، 2 راه هست ، اولی که به نظر خودم هم کارامده ، تشخیص اندازه و نوع حرکت مار هست ، مارهای سمی همون طور که قبلا گفتم دم کوتاه و کلفت و طرز حرکت بطنی دارن ( با انبساط و انقباض ). در حالی که مار های غیر سمی از قطر وسط بدن تا انتهای دم باریک تر می شن و طرز حرکتشون هم مستقیم و مارپیچ هست .
اما راه دوم تشخیص گزش مار از روی آثار دندانی هست . ( یعنی متاسفانه وقتی کار از کار بگذره ) .
چون شکل و موقعیت دندان در مار های سمی و غیر سمی با هم تفاوت داره ، بنابراین با دقت در محل گزیدگی میشه سمی یا غیر سمی بودن اون رو فهمید .
نوع گزش مارهای غیر سمی :
در محل گزش این نوع مار ها ، اثر چهار ردیف دندانی یکسان که به صورت دو قوس آرواره است دیده میشه.
نوع گزش مارهای سمی :
در مار های سمی ، چون دندان های سمی از سایر دندان ها بلند تر هستن ، معمولا در قوس بیرونی تنها اثر یک یا چند دندان به صورت حفره ای ، ( در طرفین اثر دندانی قوس میانی ) دیده میشه . در ضمن در گزش مار های سمی ، از محل این حفره های کوچک دندانی که جای تزریق کننده سم هستن ، خونابه خارج میشه .
در تکمیل بحث مون در رابطه با این سئوال ، بد نمی دونم در مورد نشانه های مسمومیت از روی علایم ظاهری بدن صحبتی بشه .
نشانه های مهم مسمومیت حاصل از مارگزیدگی بر حسب انواع مار ها ، به شرح زیر خلاصه میشن :
گزش افعی ها :
معمولا ادرارهای خونی یا هموگلوبینوری و بعد ، عدم انعقاد خون ...
در هموگلوبینوری ، رنگ پلاسمای بدن قرمز یا تیره میشه . در ضمن گزش همه ی انواع افعی باعث عدم انعقاد خون نمیشه.
گزش افعی ها غالبا همراه درد شدید و علائم خونریزی موضعی و ظهور دانه های قرمز و چسبندگی خون در یکی دو ساعت اول هست .
گزش گروه آلاپیده مثل مار کبری :
سستی و خواب آلودگی و فلج حلق از علائم مهم به شمار می ره . خون ریزی یا هموراژی و عدم انعقاد خون هم دیده میشه . این نشانه ها در کمتر از یک ساعت ظاهر میشه و به سرعت پیشرفت می کنه ، به نحوی که سستی و اختلال دستگاه تنفسی و احیانا شوک قلبی رو همراه دارن .
در مورد شرایط زیست محیطی مار ها ، ببینید نمیشه گفت مار ها متعلق به مناطق خاصی مثل کویر ها یا جنگل ها و ... هستن ، در واقع این خزنده در خیلی جاها یافت میشه ، اما در کل مارها به 14 تیره تقسیم میشن که دو تیره از اونها فقط به حالت سنگواره دیده شده اند . از تیره های موجود ، انواع یک تیره اختصاصا در آب دریاها زندگی می کنن و دارای ویژگی های ریخت شناسی خاص خودشون هستن که این باعث میشه از مارهای خشکی جدا بشن . 11 تیره هم در خشکی یا کناره رودخانه ها و داخل مرداب ها و یا مناطق خشک و کویری به سر می برن .
اما یه نکته یی که برای تشخیص این موضوع کمکمون می کنه اینه که مارها معمولا در روز و نور مستقیم ، بی حرکت و ساکت هستن ، چون مارها عموما قوه بینایی بسیار ضعیفی دارن و به همین دلیل از روش منحصر به فردی برای جهت یابی استفاده می کنن ( زبان ، که اگر شد بعدا در موردش صحبت می کنیم ) . دید چشم مارها شطرنجیه و به دلیل فقدان پلک ، چشم اونها با نور مغایرت داره . در ضمن مار ها فاقد گوش شنوایی هستن و بنابراین تحرک اونها در شب و در تاریکی بیشتره . اکثریت صید مارها هم در شب صورت می گیره .
در نتیجه میشه گفت در جاهایی که نور زیادی هست ، حضور مار ها هم کمتر دیده میشه .
و اما بحث معالجه بعد از مار گزیدگی که خیلی هم مهم هست و دونستنش برای هر کسی فکر می کنم مفید باشه ، ولی قبلش اجازه بدین یکم در مورد سم مار ها صحبت کنیم .
انواع سم مارها رو میشه به دو دسته کلی تقسیم کرد :
زهر های مختل کننده جریان خون
زهر های اعصاب
زهر های جریان خون ، خون ، رگ ها و سایر بافت های بدن رو تجزیه و متلاشی می کنن . از بارز ترین علایم این نوع زهر ، عدم انعقاد خون هست .
زهر های اعصاب بر عکس قبلی ، اثر فلج کننده بر سیستم عضلانی ، دستگاه تنفسی و قلب دارن .
معمولا با توجه به نوع مار ، هر دو نوع سم با غلظتی متفاوت با یکدیگر مخلوط هستن . مثلا در زهر بسیاری از افعی ها ، میزان غلظت سم مختل کننده جریان خون بیشتره . در حالی که بسیاری از مار های کبری و سایر مار های سمی دارای زهری هستند که بر روی سیستم عصبی بدن اثر میذاره .
هر نوع مار زهری مخصوص به خودش داره که در ترکیب شیمیایی با زهر انواع مار های دیگه متفاوته . به همین دلیل تشخیص مار گزیده باید با واکسن و سرمی مداوا بشه که در برابر آن نوع زهر اثر و کارایی داره .
پشت الماسی غربی
اکثر مار مارگزیدگیهای منجر به مرگ در آمریکای شمالی ، در اثر گزش این مار زنگی می باشد. مار پشت الماسی غربی ، همچون مارهای زنگی دیگر در انتهای دمش عضو جغجغه مانندی دارد که برای ترساندن و فرار دادن حیوانات مهاجم آنرا تکان می دهد.
اسم علمی: کروتالوس اتراکس
اندازه: تا 1\2 متر (7پا)
محل زیست : کویر، چمنزارها
پراکندگی : جنوب و غرب آمریکا
نحوه تولید مثل: ماده در هر زایمان در حدود 12 نوزاد به دنیا می آورد.
رژیم غذایی: عمدتاَ جوندگان و پرندگان
افعی آمریکایی جنوبی
این بوای بزرگ آمریکای جنوبی سنگین ترین مار جهان است. او بیشتر عمر خود را در داخل ابهای گل آلود پنهان می شود و فقط چشمهایش را بالاتر از سطح اب نگه می دارد . هنگامی که یک طعمه به نزدیکی او می رسد این افعی به او حمله می کند و بوسیله بدن قوی و عضلانی خود به دور او می پیچد و او را می کشد.
اسم علمی: ایونکتس مورینوس
اندازه: قد تا 9 متر (30پا) وزن آن می تواند تا 225 کیلو (495) پوند افزایش یابد.
محل زیست: مردابها و رودخانه ها در جنگلهای بارانی و زمینهای باز.
پراکندگی: آبهای جنوبی از کلمبیا تا پاراگوئه
نحوه تولید مثل:ماده در حدود 40 نوزاد به دنیا می آورد که طول هر کدام 1 متر (3پا) می شود.
رژیم غذایی: عمدتاَ پرندگان و پستانداران شامل سگهای آبی آمریکا ، گرازهای آمریکایی می شوند.
این مار زیبای رنگی دارای یک دم انعطاف پذیر برای گیردادن به شاخه های درختان ، می باشد و بیشترعمر خود را روی درختان می گذراند . به جای آنکه به دنبال طعمه اش جستجو کند ، خود را به دور شاخه درخت می پیچد و منتظر می ماند تا حیوانات کوچک در دسترس او قرار گیرند . این مار هم مثل مارهای بوای دیگر ، سمی نیست.
اسم علمی: بویاکانینا
اندازه: قد تا 8/1 متر (6پا)
محل زیست: جنگلهای بارانی استوایی
پراکندگی: نواحی استوایی امریکای جنوبی
نحوه تولید مثل: نوزادان به محض انجام تخم ریزی از پوسته نازک تخمها بیرون می آیند.
رژیم غذایی: پستانداران کوچک ، پرندگان و مارمولکها
مامبای سبز شرقی
این مارمامبای سبز شرقی بسیار خطرناک ، یکی از تعداد نمونه هایی می باشد که خود را با زندگی بر روی شاخه های درختان سازگار کرده است . او یک صعود کننده حرفه ای می باشد و دارای بدنی سبز رنگ است که او را به خوبی در لابلای شاخه های درختان استتار می کند. این مار از مارمولکها و بعضی پرندگان کوچک تغذیه می کند. این مارمامبا بوسیله پیچاندن دمش به دور یک شاخه و پرت کردن بدن و سرش به سمت جلو به دیگران حمله می کند.
اسم علمی: دیندراسپس انگاستیپس
اندازه: قد تا 8/1 متر(6پا)
محل زیست: درختان ، بیشه زارهای درون چمنزارها
پراکندگی: شرق و جنوب آفریقا
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 12 تخم در سوراخ های زمین یا در تنه درختان مرده می ریزد. بعد از تقریباَ 20 هفته نوزادان از تخم بیرون می آیند.
رژیم غذایی : مارمولکها و پرندگان
مار قهوه ای استرالیایی
این مار سمی متعلق به گروه کبری ها است و گونه ای مهاجم و سریع است. وقتیکه به طعمه خود حمله ور می شود ، او را پشت سر هم می گزد و دندانهای نیش بلندی که در جلوی دهانش قرار دارند ، در بدن شکار فرو می کند. نوزادان این مار به شکل راه راه هستند ولی نوع بالغ ، قهوه ای رنگ و یا سبز تیره است.
اسم علمی: دیمانسیا تکستیلی
اندازه: قد تا 1/2 متر (7پا)
محل زیست: تیغستانها ، چمنزارهای خشک و سنگلاخی.
پراکندگی: شرق استرالیا ، ولز جنوبی جدید و کونیزلند.
نحوه تولید مثل: ماده ها تا 50 تخم می گذارند . بعداَ مارهای نوزاد به طول 15 سانتیمتر (6اینچ) از آنها بیرون می اید.
رژیم غذایی : مارمولک ، پرندگان و پستانداران کوچک.
پیتون فرشی
این مار استرالیایی ، در شب به شکار می پردازد .او با کمین کردن بر روی زمین یا روی درخت طعمه خود را غافلگیر می سازد. پیتونهای فرشی بدنشان از دیگر پیتونها کشیده تر است و دارای دمی گیر کننده هستند که می توانند با آن شاخه را محکم بگیرند . آنها از حیوانات کوچک تغذیه می کنند و بجای فشار دادن شکار عموماَ با گاز گرفتن شکار خود را از پا در می آورند.
اسم علمی: مارلیا ارگس
اندازه: قد تا 6/3 متر (11پا)
محل زیست: جنگلها ، تیغستانها ، معمولاَ نزدیک آبها
پراکندگی : استرالیا ، گینه نو
نحوه تولید مثل: ماده در حدود 40 تخم می گذارد و بعد روی آنها می خوابد.
رژیم غذایی: پرندگان ، پستانداران کوچک.
این مار ، بر خلاف بیشتر مارها که به خوبی در محیط خود استتار هستند ، به اسانی قابل دیدن می باشد. احتمالاَ رنگهای روشن روی بدنش به حیوانات دیگر اخطار می کند که او سمی است. مارهای مرجانی روی زمین شکار می کنند . در جنگلها به آهستگی به جلو حرکت می کنند و گاهگاهی سر خود را به زیر برگها می برند و به دنبال حیوانات کوچک می گردند.
اسم علمی: میکروروس نیگروسینکتوس
اندازه: قد تا 91 سانتیمتر (3پا)
محل زیست: جنگلهای خشک و مرطوب استوایی
پراکندگی: نواحی مرکزی آمریکا ، نواحی شمالی آمریکای جنوبی.
نحوه تولید مثل:ماده در حدود 10تا20 تخم می گذارد.تخمها بعد از چند هفته می شکنند و نوزاد بیرون می آید.
رژیم غذایی: قورباغه ، مارمولک و مارهای کوچک
مار آبی زیتونی
مانند مارهای آبی دیگر ، مار ابی زیتونی ، دمی پهن دارد که از آن برای جلو راندن خود در اب استفاده می کند . او از ماهی تغذیه می کند و سمی فوق العاده کشنده دارد که می تواند در عرض چند ثانیه طعمه اش را از پا در آورد . مارهای آبی هوا تنفس می کنند و مجبورند در فواصلی معین به سطح آب بیایند.
اسم علمی: آیپیوسوروس لائویس
اندازه: قد تا 5/1 متر (5پا)
محل زیست: صخره ه
پریسا- کاربر فعال لاک پشتی
- تشکر : 5
صفحه 1 از 1
صلاحيات هذا المنتدى:
شما نمي توانيد در اين بخش به موضوعها پاسخ دهيد
پشتیبانی آنلاین فروم
فید گفتگوی لاک پشتی
